Het Eindhovens Dagblad beschreef recent de bestuurlijke twijfels van de grote groep burgemeesters uit de regio Zuid Oost Brabant om het huidige, op te heffen, SRE (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven) onder te brengen bij de gemeente Eindhoven. Deze twijfel is herkenbaar omdat op deze manier een stuk bestuurlijke macht zich zou kunnen concentreren in de gemeente Eindhoven. Toch is de samenwerking tussen alle gebiedsverantwoordelijken erg belangrijk voor de regio. Denk daarbij aan de onderling afstemming van verkeer en vervoer belangen, infrastructuur, politiezaken, water en andere gemeentegrens overschrijdende zaken.

Sustainocratie als alternatief

Een sustainocratie is geen apart instituut zoals bijvoorbeeld SRE. Het dient ook geen eenzijdige institutionele belangen. Sustainocratie gaat uit van een hogere maatschappelijk doel waaraan multidisciplinaire de vier “O”s samenwerken. Binnen sustainocratie staat de mens centraal als ook haar zelfredzame relatie met haar natuurlijke omgeving. In dat verband is het sustainocratische model een mogelijke vervanging voor het SRE model. Ik noem het SRE model omdat we even vanuit Eindhoven en Zuid Oost Brabant redeneren waar sustainocratie al in experimentele vorm is ontstaan.

De problemen die de overheid (en de rest van de maatschappij) treffen zijn onder andere die van de maatschappelijke lasten en structurele kosten. Verschillende overheidstructuren die elkaar overlappen vormen nu eenmaal een grote kostenpost. In de sanering zullen dus discussies als hierboven (opheffen van bestuurlijke lagen of doublures) moeten worden gevoerd. Onze huidige maatschappij is echter gefragemneerd opgezet in institutionele belangen die veelal onderling uitsluitend een geldafhankelijke relatie hebbe. Daardoor wordt de besparing, herstucturing en herpositioneringsdiscussie los van elkaar in elk van de pilaren (overheid, bedrijfsleven, onderwijs, burgers, enz)  gevoerd. Dat komt omdat men de problemen afzonderlijk van elkaar ziet door de geketende opbouw van de maatschappij.

Men heeft een onderlinge afhankelijkheid van geld maar redeneert over het algemeen vanuit het institutionele eigenbelang. Het grote geheel wordt daar niet bij meegenomen. De overheid staat los van het bedrijfsleven, de burgers los van deze twee, enz.  Daar brengt sustainocratie verandering in want alle kostenbesparende maatregelen ten spijt, de maatschappelijke uitdagingen blijven onveranderd bestaan en worden zelfs steeds groter.

Sustainocratie vertegenwoordigt een nieuwetijdse aanpak waarin de gefragmenteerde belangen doorbroken worden door ze op regionaal niveau multidisciplinaire en doelgericht te verenigen. Elk van de deelnemende partijen wordt gesterkt in zijn autoriteit door de authentieke kracht te erkennen. Zo is de overheid met name een gebiedsverantwoordelijke die zich faciliterend opstelt met gemeenschapsmiddelen in het stimuleren van duurzame vooruitgang. Die erkenning geeft de lokale overheid werkelijke macht.

Maar zo dient de toegevoegde waarde in concrete waardecreatie (waarde laten ontstaan waar die er nu nog niet is, dus niet uitgedrukt in geld maar menselijke belangen) van de andere partijen ook te worden erkend en behartigd. De driehoek tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs was al bekend onder de naam “triple helix”. Maar dit omvat nog steeds alleen het institutionele belang. Door burgerparticipatie en burgerverantwoordelijkheid eraan toe te voegen ontstaat sustainocratie.

Deze vorm van samenwerking is niet geld gedreven waardoor de geldafhankelijkheden doorbroken worden en plaats maken voor een discussie over duurzame, waarde-gedreven vooruitgang waarin menselijkheid centraal staat. Een sustainocratische nutgedreven tafel begint altijd met nul-budget en ontwikkelt zich naar mate de deelnemers met elkaar samen korte en lange termijn doelen en beoogde resultaten afspreken. Sustainocratie is een nieuwe tijdse coöperatie waardoor er geen nieuw instituut ontstaat maar men samen gebruik maakt van de gezamelijke middelen die in de regio aanwezig zijn. Op die manier ontstaat een lokale circulaire economie waarin veel zelfvoorzienende initiatieven georganiseerd kunnen worden.

Thema’s die coöperatieve samenwerking kunnen krijgen hebben al een wereldwijd precedent in de regio in de vorm van AiREAS (luchtkwaliteit, volksgezondheid en gebiedsontwikkeling) dat zich vooralsnog vooral beperkt tot Eindhoven in de pioniersfase. Maar belangstelling is reeds getoond vanuit andere gemeenten. AiREAS holt de integriteit van de regionale machtsposities niet uit maar versterkt ze door de gebiedsautoriteit te respecteren en aan te vullen met de technologische en sociale innovatie als ook de wetenschappelijke inzichten die nodig zijn voor vooruitgang. De verbindende sustainocraat heeft geen macht, alleen een kaderbewakende autoriteit. De cooperatie heeft geen eigen gebouwen of personeel maar gebruikt de kracht en macht van de deelnemende partijen. De werkelijk macht ligt bij de institutionele deelnemers die samen faciliterend zijn naar vooruitgang.

Thema’s die nu al onafhankelijk sustainocratische coöperaties zouden kunnen vormen zijn en reeds op de tekentafel zijn gekomen voor toepassing als de tijd rijp is:

* verkeer & vervoer & mobiliteit

* energie en kwaliteit van leven

* voedsel, levend groen en zelfvoorziening

* gezondheid, zorg en sociale cohesie

* veiligheid

* toegepast onderwijs en wetenschap

* enz enz

Aanjager en vormgever van sustainocratische processen is Stichting STIR dat onder de naam Stad van Morgen bekend is in Eindhoven als de mensgerichte Brainport. De stichting zet de basis op totdat de cooperatieve zelfstandig verder kan. Sustainocratie is tevens de meest goedkope vorm om tot structurele, regionale waardecreatie te komen waarbij de waarde uitgedrukt wordt in rechtstreeks overvloeden voor de lokale bevolking die pas ver-economiseerd worden in geld als de overschotten beschikbaar gesteld worden voor verhandeling met handere regios. Zo kan een gebied zich saneren zonder zich aan te tasten in identiteit of machtsverhoudingen.

Het goede voorbeeld kan ook leiden tot kansen naar de rest van de wereld die allemaal met dezelfde bestuurlijke uitdagingen zitten als hier.