Mensheid: Vroege mens

Volgens de evolutietheorie is de mens enkele miljoenen jaren geleden ontstaan. Dit gebeurde door middel van enkele doorslaggevende en opeenvolging van genetische mutaties die ons menselijke eigenschappen gaven waardoor wij ons gingen onderscheiden van vergelijkbare soorten. De mens zocht hierdoor haar eigen plekje in het ecosysteem. Waar apen zich traditioneel in bomen konden ophouden leefde de mens al snel bijna uitsluitend op de grond. Er was niet één mens soort, er waren er verschillende maar deze ontwikkelden zich in eerste instantie redelijk gescheiden van elkaar.

Door onze eigenschappen hadden we weinig tot geen natuurlijke vijanden. De omgeving was rijkelijk gevuld met voedsel, hetgeen ons zekerheden verschafte. Het leven voltrok zich onbewust in de veilige omgeving van wat moeder Aarde en de Natuur ons te bieden had. De mensheid was nog klein in aantal en kwetsbaar maar voldoende beschermt om te groeien en te experimenteren met zichzelf in een rijke, grote omgeving zonder concurrentie.

Mens: Peuter

De peuter wordt geboren onder de beschermende vleugels van het gezin, bestaande minimaal uit vader en moeder. De peuter is klein en kwetsbaar. Maar die kwetsbaarheid wordt opgevangen door een veilige omgeving van overvloed. De peuter hoeft zich niet druk te maken over eten, drinken of andere zaken. Het kan gewoon groeien zonder er verder bij na te denken, ondertussen spelenderwijs experimenteren met de omgeving die steeds groter en spannender wordt. Onbewust worden normale vaardigheden aangeleerd, zoals spreken, lopen, communiceren, enz.

Ouders zijn in de deze fase erg belangrijk. Als baby krijgt de peuter alles van hen, zoals borstvoeding en lichaamswarmte. Gaandeweg wordt de afstand groter maar blijft de veilige omgeving essentieel. Anders zou de peuter het niet overleven.

Mens: Kleuter

De peuter ontwikkelt zich tot kleuter en komt in de grotere wereld andere kleuters tegen. Er ontstaat een vergelijkingsdrang om langzaam maar zeker kennis te maken met de eigen vaardigheden en die van andere opgroeiende mensjes. In de vergelijking ontstaat onbewust een vorm van concurrentie. In deze omgeving is het gebruikelijk dat ze met elkaar spelen, wedijveren maar ook treiteren en pesten.

Het zijn de ouders die een weerspiegeling van normen aan waarden aangeven. Zij springen in wanneer dit nodig mocht blijken en kunnen eventueel overleggen met de andere ouders. Uiteindelijk gaat het om de harmonieuze ontwikkeling van de kinderen in een niet harmonieuze levensfase. Maar de kleuter zit nog in de leerfase en beleven nog geen harmonie, in tegendeel. Hun leven in deze fase is een onbewust fase van overleven, een vorm van chaos waarin bewustwording groeit maar niet altijd even positief. De relatie hier met de stabiliteit en morele opvattingen van de ouder is essentieel.

Ook het onderwijs begint in deze fase een rol te spelen.

Mensheid: De anderen

Naar mate de mensheid groeide ontstonden er groepen die zich gingen afsplitsen. Deze gingen op zoek naar een eigen gebied, een nieuw el dorado om zich te vestigen op wat voor manier dan ook (actief via jacht of meer passief afhankelijk van de vruchten van de omgeving). Zo verspreiden de verschillende soorten mens zich op het Aardoppervlak en kwamen elkaar tegen. Dat waren boeiende ontmoetingen die het bewustzijn triggerde waarbij het aspect van vriend en vijand nauw naast elkaar kwamen te liggen op vele manieren. Enerzijds leverde het nieuwsgierigheid op, anderzijds verdediging of zelfs agressie.

Er was nog geen dieper bewustzijn over soorten, samenwerkingsmogelijkheden, enz. Alles was nieuw, verrassend, speels, confronterend en bedreigend voor de mensheid. Nog nooit had ze naar zichzelf moeten kijken vanuit vaardigheden, concurrentie, eigenaarschap of ongeschreven gebruikersrecht van de omgeving. Ineens werd dit onderdeel van de werkelijkheid, net als kleine kinderen die ineens hun bal afgepakt zien worden door anderen. Hoe ga je hiermee om? Kleine kinderen kunnen naar papa of mama maar waar gaat de prille mens naartoe?

Mensheid: De wedijverende mens

Zoals gezegd had de mensheid geen rolmodel om zich aan te spiegelen, zoals kinderen dat doen aan hun ouders. Toen de mens ging beseffen dat ze macht had over haar omgeving dankzij haar unieke analytische vermogen begon ze zich er ook naar te gedragen. Het ego nam de overhand en vertaalde zich naar hebzucht, controle drang, machtsuitingen en onderlinge pesterijen. Puberaal gedrag dus zonder corrigerende spiegels. Groei werd een fenomeen waaraan instrumenten gehangen konden worden. De moraal en ethiek van het bestaan werden ondergeschikt aan de belangen. Niets noch iemand had de mensheid ooit wat geleerd over basisverantwoordelijkheden behalve het eigenbelang. Toch was dat leerproces aanwezig. Deze vertaalden zich in de vele crisissen, oorlogen, macht strijden en catastrofes die zich voordeden met veel menselijk leed.

Onbewust had de mens afstand gedaan van haar natuurlijke oorsprong in fase 2, nu deed ze dat ook bewust, net als pubers zich losmaken van hun ouders. De Aarde wordt gezien als eigendom van de mens, het leven betekent niet zoveel en we zien onszelf potentieel als verlaters van het Aardse nest om het universum te gaan veroveren. De prestatiedrang overheerst. We hebben een parallelwereld gecreëerd waarin narcisme en machtsbolwerken ons rolmodel trachten te zijn en ons blokkeren van onze natuurlijke oorsprong. We trachten onze problemen remediaal op te lossen door toevoeging van technologie, genetische manipulatie en op andere manieren zelf vadertje en moedertje (of zelfs God) te spelen.

Mens: De puber

Op een bepaalde leeftijd slaat het onbewuste concurreren om naar bewust concurreren, manipuleren en wedijveren. De puber begint te experimenteren met het eigen groeiproces van bewustwording, ontwikkeling van vaardigheden en het vinden van een eigen authentieke plek in het ecosysteem. Dit gaat vaak gepaard met chaos omdat de jongeren de overkoepelende energie van de ouders gaan loslaten en op ontdekkingsreis gaan naar zichzelf. Dit gebeurt door te experimenteren met de werkelijkheid en het verwerken van de positieve en negatieve feedback die men krijgt als spiegels uit de omgeving.

De puber beleeft een bewust overlevingsdrang in een werkelijkheid die het moet leren doorgronden. De wijsheid van de ouders, hun rolmodel, wordt losgelaten omdat de puber zelf ruimte nodig heeft om te experimenteren en te ontdekken. Belangrijk is dat deze al in een vroeg stadium bepaalde normen en waarden heeft meegekregen die hem of haar kaderen met voldoende richtlijnen om het avontuur redelijk veilig en gezond te houden. Vaak gaat het hier mis doordat de ouders in de prestatiemaatschappij vooral met zichzelf bezig zijn, de druk van de maatschappelijk lasten op hun schouders en vaak al leven in een gescheiden situatie.

De stabiele bedding voor pubers is de laatste decennia weggevallen door gefrustreerde, gescheiden, gestreste, werkloze, prestatiegerichte ouders. Social media, drugs, alcohol, enz zijn gevaarlijke uitlaatkleppen die de natuurlijke chaos nog een extra dimensie geven. Vele jongeren ontwikkelen blijvende schade waar ze in latere levensfasen last van blijven hebben. Ook willen veel te veel jongeren grijpen naar een laatste redmiddel en uit het leven stappen. Het zijn signalen dat we onze maatschappijvorm onder de loep mogen leggen en onze prioriteiten gaan verleggen. Veel huidige jongeren die deze fase succesvol doorlopen nemen afstand van de erfenis van hun ouders en beginnen keuzes te maken die gaan leiden tot een geheel andere dynamiek voor henzelf en de maatschappijvorm waar ze voor staan.

Mens: Harmonie en gezin

De vierde fase van de traditionele ontwikkeling van de mens is die van volwassenheid. We laten onze puberteit los en zijn ons meer bewust van onszelf, onze eigenschappen als persoon en relatie met de omgeving. We zijn nu in staat om partner relaties aan te gaan in plaats van steeds te willen concurreren, wedijveren of experimenteren. De stabiliteit die we voelen als we ons authentieke zelf hebben leren waarderen en benutten is belangrijk om zelf een gezin te stichten en functioneel te zijn in een community.

Helaas is onze prestatiegerichte maatschappij erg doorgeslagen in individualisme waardoor de harmoniserende waarden van het gezin, de familie en de community zwaar onder druk zijn komen te staan. Met alle gevolgen van dien. Toch is dit een fase van pijn die nodig is om het bewustzijn ervan te veranderen voor een nieuwe maatschappelijke toekomst. Daarom is het belangrijk om de jongere generaties de ruimte te bieden om zich te manifesteren in die wereld van volwassenheid en communities te starten die gebaseerd zijn op waardecreatie en behoud, en niet of financiële belangen of groei.

Mensheid: Harmonie met onszelf en onze leefomgeving

De mensheid heeft natuurlijk geen enkel evenbeeld om mee te spiegelen dan zichzelf. Ze moet dan ook zelf ontdekken wat het is om volwassen te worden als soort. Bewust overleven heeft ons gebracht waar we nu staan met alle puberale problemen van dien. Vervuiling, armoede, vernietiging van biodiversiteit, serieuze bedreiging naar onszelf toe wat betreft ons voortbestaan, enz. Het is lastig te aanvaarden dat zelfbewust leven betekenis geeft aan de erkenning van onszelf als onderdeel van “de natuur” terwijl we ons daar zo lang boven hebben geplaatst. We zijn geen eigenaar van onze oorsprong maar een evolutionaire toevoeging. Dit gaat gepaard met verantwoordelijkheden die passen in de brede natuurlijke context. We zijn niet de enige soort. Sterker nog, we zijn afhankelijk van de vele soorten om ons heen om te leven, niet alleen via voeding maar ook samenhang. We dienen die soorten dan ook de ruimte geven om zich te ontwikkelen en zich te verhouden tot ons.

We kunnen een voorbeeld nemen aan bijvoorbeeld bomen. Oude volwassen bomen hebben een symbiotische multidimensionale relatie met al het leven om zich heen. Ze passen zich aan volgens de seizoen en gedurende dat proces zorgen ze voor hun omgeving zoals hun omgeving voor hen zorgt. Een boom manipuleert niet, domesticeert niet, oefent geen macht uit. Ze biedt schaduw, veiligheid, ruimte, voeding, steun, enz in ruil voor veel van hetzelfde. De Stad Van Morgen en de natuurlijke kernwaarden geformuleerd in Sustainocratie plaatst zich in dit gebied van Bewust Leven. Het stelt andere gedragseisen aan deelnemende partner organisaties en mensen dan wat we in fase 3 gewend waren.

Foto: Gelijkwaardigheid bij de gemeenschappelijk verantwoordelijkheid voor luchtkwaliteit.