Er veranderen enorm veel dingen in korte tijd in onze samenleving. In de Stad van Morgen noemen wij dit “de grote omslag”.  Voor veel mensen wordt die omslag eerst als een persoonlijke crisis ervaren omdat er plotseling zekerheden wegvallen waar men erg lang van heeft genoten. Toch hebben we dit al vele jaren aan zien komen en veel mensen zien het ook als kans om dingen “anders” te gaan doen. In een serie van zo’n 20 blogs zal ik (Jean-Paul CLose, initiatiefnemer van de Stad van Morgen in 2009) de grote lijnen van de grote omslag trachten aan te geven en in te kleuren. Stad van Morgen verbindt er zelfs een eigen nieuw maatschappijmodel aan, Sustainocratie genaamd, dat het al 5 jaar lang vorm geeft, zelfs samen met de belangrijkste spelers van de oude maatschappij. Maar voordat we dit verder kunnen toelichten moeten we eerst kijken hoe zoiets kan ontstaan.

1. Ander mensbeeld
De moderne mens anno 2014 ziet zichzelf niet meer als systeemslaaf van de overheid, de bank of het bedrijfsleven. De vele schandalen en problemen die zich de laatste jaren opstapelden hebben het wantrouwen geraakt van een groeiende bevolkingsgroep. Er zijn veel thema’s waar men de “leiders” van de oude tijd verantwoordelijk voor acht maar veelal voor zichzelf geen raad weet om er wat aan te doen. Men voelt zich vastgepind (hypotheek, maandelijkse verplichtingen, enz) in de oude verhoudingen maar doet dit niet meer van harte. Velen zoeken “bevrijding” van de oude belangenwereld en gaan op zoek naar iets nieuws.

Problemen stapelen zich op:
Lang werd “de maatschappij” als een soort heilige vorm van statusverschillen en kasten gezien waar men zelf een aanvaardde rol in speelde vanuit rechten en plichten. Directeuren, rechters, ondernemingen, politici, priesters waren respectabele burgers die door intelligentie, carrière, bezieling, erfenis of kunde tot een status waren doorgedrongen die hen aanzien verschafte. De rest van ons waren arbeiders, ondergeschikten, gelovigen en afhankelijken.

Door de kredietcrisis en opeenstapeling van nieuws rond vermogensdelicten, zwendel, graaikunst, bonussen, exorbitante salarissen, misleidingen, eigenbelang, belastingontduiking, kindermisbruik, machtsmisbruik, enz worden de vroegere statushouders nu al snel gezien als despoten en maatschappelijke misdadigers. Het systeem faalt. De normale medemens draait altijd voor de rekening op. Via de belastingverhogingen en dwangpraktijken worden ook de misstanden in stand gehouden. Via de eigen gezondheid moeten we onze vervuiling verwerken met kanker, diabetes, longziekten, hart en vaatproblemen, overgewicht, gedragsproblemen, enz en via de distributiekanalen van voedsel en kleding weten we niet meer welke kwaliteit we eten, of we wel kinderen en armen vermoorden in onzalige fabrieken en of we onze consumptie niet moeten bekopen met zelfvernietiging? Op werk hoeven we niet meer te wachten, de uitkering wordt stelselmatig beknot, de rijken worden rijken, de armen armer en er de zorg kunnen we wel vergeten. Ondertussen stijgen de kosten en gaan de schandalen gewoon door alsof er hele mensgroepen zijn die blind zijn voor hun verantwoordelijkheden in de ellende die ontstaat.

Wie kan ik nog vertrouwen?
We kijken ineens naar onszelf als enige betrouwbare mensrelatie die is overgebleven. Zichzelf vertrouwen schept verantwoordelijkheden. Hoe gaan we om met onze eigenwaarde? Hoe kijken we naar onszelf? We kunnen ons gaan beroepen op allerlei rechten die we menen te hebben maar ook eens kijken naar wat we zelf kunnen en willen. We lezen ineens andere artikelen, luisteren naar verhalen van mensen die pionieren met nieuwe ideeën en vormen zelf een nieuwe, geheel eigen mening over de dingen die gebeuren. Verontwaardiging maakt ons alert waardoor we open gaan staan voor nieuwtjes en soms zelfs deze nieuwtjes veroorzaken.

Nieuw eigenbeeld, nieuw maatschappijbeeld
Als we onze eigen rol in de samenleving opnieuw bekijken dan ontstaat er ook een nieuw beeld over de manier waarop we de maatschappij zich verhoudt tot ons. Voor de een betekent dit dat men de eigen normen en waarden bijstelt naar het “voorbeeld van de vele fraudeurs van niveau” en met een nieuwe flair of innerlijke agressie of boosheid omgaat met de wereld. Voor de ander ontstaat een lijdensweg dat uitmondt in overspannenheid, ziekte en soms zelfs moord en zelfmoord.

Toch zijn er ook veel mensen die de chaos overstijgen en ineens een innerlijke drijfveer ontdekken om “wat eraan te gaan doen”. Ook dat kan veel verschillende uitingen hebben. De een begint een stichting om de gedupeerden van een bankfraude of misleiding aan te pakken, de ander maakt zich hard voor armen via de Voedselbank of hulpverlening, en weer anderen beginnen een bedrijf dat iets radicaal anders aanpakt dan we gewend zijn. Sommigen stellen de oude tijd verantwoordelijk, terwijl anderen een geheel nieuwe tijd creëren. Al die initiatieven oogsten bewondering van veel mensen die zich gedupeerd voelen van wanbeleid en de gevolgen voor zichzelf. Zij raken geïnspireerd om mee te doen of zelf eens wat anders te gaan proberen. “Verander de wereld en begin bij jezelf” wordt zo een gezegde dat zich bewijst.

Conclusie 1:
Als je anders tegen de wereld aan gaat kijken ontstaat een geheel nieuw zelfbeeld en beeld van de maatschappij. Bewust en onbewust gaat men dan de dagelijkse keuzes voor zichzelf aanpassen. Zo ontstaat er gaandeweg een nieuwe maatschappij. Als je ineens anders denkt, zelfbewuster bent, vraagtekens zet bij de omgeving, dan ontmoet je andere relaties en put je nieuwe bronnen van energie aan. Ineens lijkt de wereld weer wat meer eensgezind ook al ligt dat aan de omslag die men zelf heeft gemaakt. De omslag van de wereld wordt dus gemaakt door mensen zoals u en ik die van zelfbeeld veranderen en zo anders naar de wereld gaan kijken.