Geld is een menselijk bedenksel, een concept dat niet bestaat totdat er betekenis aan wordt gegeven. “Gratis” betekent “kost geen geld”. Dus “gratis geld” geeft betekenis aan niets, een loze dubbelzinnigheid die pas betekenis krijgt als waarde wordt toegekend aan “geld” waarna het eventueel zonder verplichtingen kan worden weggegeven, zoals men suggereert met het basisinkomen. Wij hebben geldsystemen geschapen die pas betekenis kregen toen wij het verbonden hebben aan een geaccepteerd waardemiddel, zoals goud, ruilhandel of arbeid. Geld is niet gratis als het verbonden wordt aan een onderpand. Gratis geld bestaat alleen als er geen echte tastbare waarde aan ten grondslag ligt en toch wordt gebruikt.

Schuld is gratis geld
Deze stelling zullen banken niet leuk vinden maar het is wel zo. De rente en teruggave die de bank verlangt bestaat nog niet. Die moet nog gecreëerd worden. Het geld van de schuld heeft daarom de toekomst als onderpand door een schuldbekentenis te aanvaarden als “waarde”. Als wij daarvoor tekenen zijn we vrijwilligers in een slavernij door de schuldbekentenis. We krijgen geld dat nog niets is. We erkennen dit “niets” als schuld en geven vervolgens macht aan de schuldeisers van niets om ons leven de komende jaren te beheersen. Wat krijgen we ervoor terug? Een huis dat we 3 keer hebben betaald en levenslang hebben geïnvesteerd in het terugbetalen, met rente, van niets. De waarde die ontstaat met schuld is macht van schuldeisers over de toekomst van schuldenaars. Doordat geld als schuld vrij en gratis in omloop wordt gebracht, en wij er dingen mee kunnen kopen die voor ons van waarde zijn (voedsel, kleding, vertier) stellen wij die aanschafwaarde op dus ook op nul. Wij hebben er zelf geen waarde tegenover gesteld, behalve de toekomst die nog niet bestaat, maar consumeren toch waarde die wij onttrekken aan de natuur, creativiteit en arbeid van het verleden en heden. Kortom we vernietigen waarde met geld dat daarom negatieve waarde vertegenwoordigt waar ook nog eens een lange termijn renteplicht tegenover staat (meer waarde onttrekking).

Het moge duidelijk zijn dat het schuldsysteem met geld een alles vernietigend systeem is, zeker als er meer en meer geld in wordt gestopt om het in stand te houden. Klimaatverandering, vervuiling, armoede, verstedelijking, oorlog, enz kan er allemaal aan worden ontleend. Sterker nog. Als dit zo doorgaat bestaat de mens over enkele decennia niet meer omdat we zoveel waarde hebben onttrokken aan onze omgeving dat er geen natuurlijk bestaansrecht meer mogelijk is. Omdat geld en schuld gratis is wordt de onderbroken evolutie van de mens, en veel ander leven op Aarde, de kostbaarste prijs die wij betalen, die niet uit te drukken is in geld, maar wel in verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid heeft echter (nog) geen formele waarde in het menselijk bestaan. Dat besef dringt langzaam door bij de bevolking maar niet de geld of schuldafhankelijke machtssystemen.

Basis inkomen
Veel wordt gesproken over een basisinkomen voor iedereen. Dit zou rust brengen bij alle mensen zodat men zich kan concentreren op het zinnig invullen van het leven. Voorstanders van dit voorstel zien het basisinkomen als voorschot op waardecreatie van morgen, een schuld dus. Anderen zien het als een mogelijke belastingpost (teruggeefgeld) voor de rijken die zoveel geld hebben vergaard over de schulden van de anderen. Zo’n basisinkomen houdt in ieder geval een basis consumptie patroon in stand. Dat is voor velen op dit moment belangrijk omdat het de context decennia lang heeft bepaald van onze huidige maatschappelijke organisatie en cultuur. Maar wat het niet doet is de piramide van leveranciers reguleren die op de achtergrond bijdragen aan de waardeonttrekking door concurrentie en kosten optimalisatie, noch een belastingcultuur die exponentieel stijgt door de consequenties achteraf aan te pakken en daar macht aan ontleent. Hierdoor blijven structureel tekorten ontstaan die het basisinkomen onderhevig maken aan noodzakelijke inflatie om mensen in hun behoeften te laten voorzien. Dit ontwikkelt exponentiële proporties waardoor uiteindelijk de waardeonttrekking zo groot is dat het geld van het basisinkomen gaandeweg waardeloos wordt en de toekomst niet meer bestaat omdat het is leeggezogen zonder er iets voor tegenover te stellen.

De oplossing is geen middenweg maar een omslag
Het probleem van het huidige geld, ook het basisinkomen, is dat het gebaseerd is op het verkeerde onderpand (de toekomst) en al ons materialisme dat daarop is gebaseerd. Geld dient afgestemd te zijn op bestaande reële waarden. De waarden die wij in ons materialisme erkennen zijn uitsluitend die van grondstoffen en arbeid, niet die van verantwoordelijkheid en verduurzaming. De eerste twee zijn betrokken bij de huidige gewaardeerde waardeonttrekking terwijl de laatste twee betekenis geven aan niet gewaardeerde daadwerkelijke waardecreatie. Doordat verantwoordelijkheid niet gewaardeerd wordt met geld slaat de balans door naar onverantwoordelijkheid waar wél een geldbedrag voor staat.

De oplossing ligt dus in het belonen van verantwoordelijkheden in plaats van onverantwoordelijkheden. Dan kan een basisinkomen gekoppeld worden aan gedragsnormen zoals het opvoeden van de kinderen, het helpen van ouderen, het schoonhouden van de natuur, innoveren op basis van veiligheid en gezondheid, enz. De beloning wordt afgestemd op waardecreatie van nu naar de toekomst door de waardevermindering van verleden aan te pakken. In mijn, in 2011 via email verspreidde boek “The Global Shift” leg ik al wat basis voorwaarden voor een geconditioneerd basisinkomen waarin het geldsysteem gebaseerd is op de waardering van verantwoordelijkheid in plaats van consumptie. Als men het vertrouwen schaadt van verantwoordelijkheid dan kan dat ten kosten gaan van het basisinkomen. Men kan echter ook carrière maken in verantwoordelijkheid door de maatschappelijke basis te overstijgen in ondernemerschap, bestuurlijke functies, cocreatieve samenwerking of kennisontwikkeling en deling. Het verdelen van waardecreatie is een hele andere manier van leven dan dat wat we hebben gecreëerd op basis van schulden en waardevernietiging. Er ontstaat een circulaire economie. Deze passen we in bescheiden kringen al toe in Eindhoven, zoals in AiREAS, maar kan veel meer gestructureerd, met de betrokkenheid van het hele gebied (Sustainocratie). Zo willen we met AiREAS munten mensen belonen die bijdragen aan het cocreëren van de gezonde stad en hen met die munten lokale privileges geven die hun verantwoordelijkheid-zin beantwoordt met erkenning.

De transformatieve omslag kan parallel lopen
De twee verschillende maatschappij modellen en economische systemen staan hier samengevoegd in een tekening dat de basis kan vormen van een cultuuromslag die vanuit Nederland de wereld in kan waaieren.