De regio Eindhoven staat volop in de schijnwerpers wegens de groei die het doormaakt. Ondertussen zijn er veel maatschappelijke en ecologische problemen die aandacht verlangen. Dat geldt niet alleen voor de stad Eindhoven of de regio maar omvat de hele manier waarop maatschappijen zich hebben ontwikkeld, lokaal en wereldwijd. Een omslagpunt is nodig waardoor de groei in de regio niet leidt tot uitvergroting van de problemen maar juist het oplossen ervan.
De Stad van Morgen gebruikt de kwaliteit van de lucht om ons heen als een maatstaf van het een (vervuilende dynamiek) en het ander (gezondheid gedreven ontwikkelingen). We zien dat iedereen (overheid, bedrijven, wij als burgers) er wel mee bezig zijn, ieder op onze eigen manier.
De dialoog bestaat uit 3 open vragen, elk met een begeleidend filmpje. Bekijk het filmpje en beantwoord de vraag naar eigen inzicht. Na enige weken starten we een tweede ronde. Dan krijgt u een selectie van de antwoorden van andere mensen (anoniem) en kunt deze waarderen (ook anoniem). Ook daar zijn weer 3 filmpjes bij geplaatst die u kunt bekijken.
Veel plezier met de dialoog! Desgewenst, aan het einde van de dialoog, kunt u met uw email aangeven of u verder mee wenst te doen in dialoog sessies samen met onze experts in fysieke bijeenkomsten.
In dit filmpje geven wij een indruk van de ontwikkeling van Eindhoven en hoe wij zien dat we allemaal samen de omslag meemaken van in verschillende stadia (industrieel, Brainport TDK, gezond en veilig, samen).
Studenten van Fontys werden gevraagd om na te denken over het mobiliteit vraagstuk in Eindhoven. Zij waren vrij om daarin hun eigen keuzes te maken. Velen kozen, tot onze aangename verrassing, de sociale kant van mobiliteit als oplossing voor allerlei duurzaamheid problemen, zoals luchtkwaliteit, klimaat, veiligheid, energie efficiëntie, enz. Twee groepen verdiepten zich in de toegankelijkheid in de stad van gebouwen, infrastructuur, openbaar vervoer en evenementen voor mensen met beperkingen. En deze laat in Eindhoven nogal te wensen over, zoals blijkt uit deze documentaire die zij maakten.
Twee radio podcasts hebben we gewijd aan deze belangrijke begrippen. De eerste gaat over onze persoonlijke identiteit en authenticiteit. Hoe het industriële tijdperk, onze gedwongen financiële afhankelijkheden en het huidige financiële prestatie model van de maatschappij, ons identiteitloos robotiseert als sofinummers, met alle gevolgen van dien. Hedendaagse omslagpunten zijn zichtbaar bij mensen die “het anders willen en doen”, en op zoek gaan naar hun eigen authenticiteit en identiteit. Als we het hoofd willen bieden aan de uitdagingen van de huidige tijd dan is deze ontwikkeling essentieel, mits gekoppeld aan een andere mindset dan die van financiële sturing.
De tweede podcast ging over hetzelfde maar dan vanuit de moderne positionering van steden, platteland en gebiedsontwikkeling. Met Eindhoven en haar Brainport TDK als voorbeeld praten we ook over Tilburg en Helmond. Het industriële tijdperk maakte van de steden kwetsbare financiële eenheidsworsten voor het faciliteren van werkgelegenheid en industriële activiteiten. Moderne uitdaging verslagen van steden en gebieden een veel nadrukkelijkere kijk op hun functies, verantwoordelijkheden en aantrekkingskracht op mensen.
Marieke Wenneker is docente bij Fontys en doet tevens onderzoek naar het zelfsturende vermogen van burgers in de wijken en buurten. Het nemen van eigen verantwoordelijkheid zelf en samen is een basis opvatting in de Stad van Morgen, met name als het gaat om de essentiële waarden van ons (voort)bestaan. Op die manier hebben wij een relatie opgebouwd met vele initiatieven in buurten en wijken. We zien een transitie plaatsvinden waarin veel mensen acties ondernemen, om diverse redenen. De discussie ontstaat over de rol van de overheid in dit alles? En over welke zelfsturende zaken we het dan hebben.
We gaan in gesprek met Marieke op Rara Radio terwijl we dag hebben uitgetrokken om verschillende initiatieven te bezoeken in de stad.
Zo bezochten wij Milagros Maldonado wegens de internationale community, De Nieuwe Maan in Drents Dorp, Wijk ´T Ven, De Huiskamer in Stratum en Fab28. Elk initiatief met een geheel eigen identiteit, eigen aanpak, diverse motivaties en structuur.
De afhankelijkheid van goederenstromen van buiten de stad maakt mensen, de natuur en ons voortbestaan kwetsbaar. Een graad van zelfvoorziening rondom onze basisbehoeften is nodig om die kwetsbaarheid te minimaliseren. Gaandeweg zien we steeds meer initiatieven in wijken en buurten ontstaan. Maar eenvoudig is het niet. In gesprek met Mieke, Ben en Nashif (Uganda) over hun ervaringen.
Thom Aussems, oud baas van de woningbouw corporatie Trudo in Eindhoven heeft zijn persoonlijke stempel gedrukt op het ontwerp van Strijp-S. Hier hebben we het in ons eerste podcast gesprek over gehad. Maar er is meer. Op welke basis ontwikkelen steden zich eigenlijk? Hoe heeft dat plaatsgevonden in Eindhoven? Hoe manifesteert een stad en haar functies zich in een veranderende werkelijkheid? Wie zijn daarin de kartrekkers. Daar gaat dit tweede gesprek over.
Thom heeft Eindhoven geanalyseerd en twee dikke boeken uitgebracht hierover. Met zijn betrokken kennis van zaken praten we over context, leiderschap, initiatiefnemers, de onderstroom van lokale mensen, de herontwikkeling van bepaalde wijken, samen met inwoners, enz. Luister mee met dit inspirerende en verrijkende gesprek.
Wat een leuk gesprek is dat geworden weer via Rara radio op de kortste dag van het jaar. Klimaatburgemeester Judith Lammers vertelt over haar persoonlijke keuzes en hoe ze geprikkeld werd door haar dochter. Allerlei leuke tips komen aan de orde waar we zelf en samen onze verantwoordelijkheid kunnen nemen in de stad met alle initiatieven die er zijn.
Het belangen systeem gebaseerd op groei en financiële afhankelijkheid blijkt gevaarlijk incompetent op gebied van duurzame menselijke en natuurlijke waarden. Telkens weer blijkt dit op grote en pijnlijke schaal. En steeds weer worden kosten noch moeite gespaard om het noodlijdende systeem in stand te houden. Hoe lang houden we dit nog vol?
In 2006 en 2007 waarschuwde Stad van Morgen oprichter Jean-Paul Close voor de aanstormende crisissen in zijn artikel over de drie eenheid. Hij toonde het domino effect van falende, gesatureerde markten op de financiële wereld van afhankelijkheden, en andersom. Overheden staan op de tweede plaats in de dominoketen maar doen net of ze alles bepalend zijn. Daarom deden de overheden niets voorafgaand aan de financiële crisis de wereld op zijn kop zette in 2008. Overheden zijn faciliterend in groei maar reageren pas op problemen als het te laat is. Dan richten ze de zoveelste dure instelling op rondom een probleem en trachten het systeem, de oorzaak van alles in stand te houden. Totdat de problemen de overhand nemen en het hele systeem in elkaar klapt.
Verrast door de bankencrisis moesten de ministers van financiën hals over kop redden wat er te redden viel. Ondanks zoveel bureaucratie en hiërarchische structuren, is men niet in staat de zogenaamde “points of singularity” aan te zien komen en vooraf maatregelen te treffen voor de veiligheid van de maatschappij.
Als de collapse dan inzet tracht men wederom de status quo terug te winnen in plaats van lering te trekken en een transformatie vorm te geven of te omarmen. Moeten we dan ene en andere maal het enorme leed meemaken?
Close was al bezig de Stichting STIR op te richten om te gaan experimenteren met een maatschappijvisie (Sustainocratie) die zich concentreert op onze essentiële waarden voor ons voortbestaan. Deze visie positioneert zich achter de “transformation” daar waar de grote vraagtekens staan in de tekening. Samen geven we vorm aan een nieuwe maatschappijvorm die niet meteen weer omvalt. Dat blijkt moeilijk als de grote machtsbolwerken steeds weer terug trachten te keren in die oude, ontplofte werkelijkheid. De incompetentie rond verandering en aanpassing aan deze tijd druipt af van de blinde tunnel visie en bolwerken van belangen.
In Sustainocratie zetten we de overheid naast de andere partijen, met dezelfde essentiële verantwoordelijkheden vanuit een infrastructuur en diensten perspectief. Niet groei noch financiële afhankelijkheid maar balans en cocreatie. Geen keten van afhankelijkheden maar een community van samenredzaamheid. Die positie moet eerst als optie erkend worden, dan worden aanvaard en daarna de maatschappelijke onderlinge relaties erop worden afgestemd.
Toen in 2010 de Stad van Morgen de energie samenwerking aankondigde onder de naam EQol (Energy & Quality of Life) gaf op institutioneel niveau niemand thuis. EQoL had berekend lokaal ongeveer 3000 woningen nodig te hebben in Eindhoven om het positieve effect van de samenwerking op 4 x WIN niveau meetbaar te maken. De gemeente was hier niet mee bezig. De grote woningcorporaties wilden niet meedoen, mochten het zelfs niet later door de overheid (schoenmaker bij de leest politiek). Alleen de kleinste van allemaal in Eindhoven gaf gehoor. Deze wilde extra draagvlak creëren binnen Brainport bedrijven. Een ontmoeting tijdens het wekelijkse diner van de Rotary 1 (top bedrijven in de regio Eindhoven) werd een debacle. De grote Philips Nederland baas blies het voorstel onmiddellijk af. Zij hadden energie privileges die lucratief waren. Er was geen enkele intentie om mee te doen aan de lokale energie verantwoordelijkheid. De rest van de aanwezige CEOs bleken amper een eigen visie erop na te houden en volgenden slaafs de visie van de Philips man. Nu, anno 2022, wordt schaamteloos de rekening neergelegd bij de lokale bevolking met exorbitante energieprijzen, krijgt lokaal MKB weer een mokerslag, de zoveelste na de vele COVID beperkingen, en reageert de overheid met kleine financiële cadeautjes als pleister op veel grotere wonden. Die cadeautjes worden ook nog eens als schuld door onszelf bekostigt.
Stad van Morgen besloot destijds te focussen op AiREAS en FRE2SH waar wél de energie problematiek op tafel kon komen maar als onderdeel van een oorzaak-gevolgen pakket. Dan dienen we wel met elkaar de ingrijpende maatregelen van herziening van stedelijke en gebiedsfuncties door te voeren. Dat laatste blijkt nog steeds lastig omdat gefragmenteerde belangenpartijen de keuzes nogsteeds bij zichzelf houden.
Eindhoven wil 36.000 woningen erbij bouwen maar kan nu al geen betaalbare energie voorziening garanderen aan de huidige bevolking. De stad telt de grootste dichtheid eenpersoons huishoudens in gezinswoningen. Individualisme is misschien financieel economisch interessant maar vanuit duurzame ontwikkeling en menselijkheid een drama. Het is de basis voor de enorme stijging in zorg behoeftes zoals geconstateerd in de COS3i aanpak voor sociale inclusie en bijbehorende verslaglegging. Die zorgbehoefte kan onvoldoende worden afgedekt door de enorme bureaucratisering in de zorg, de industrialisering ervan via verzekeringsmaatschappij, de kostenoptimalisatie die steeds wordt gezocht en de focus op systeem gerelateerde problemen, niet “de mens”.
Toen FRE2SH ongesubsidieerd ging experimenteren met de essentie van voedsel ontstond het grootste binnenstedelijk voedselsysteem in Eindhoven met betrokkenheid van allerlei ondernemers, restaurants en vele geïnspireerde bezoekers uit binnen en buitenland. Directe impact op de gezondheid, betrokkenheid van burgers en de luchtkwaliteit kon worden gegarandeerd. Toch reageerden overheid bestuurders met het sturen van ambtenaren om te controleren op niet bestaande regels in plaats van de initiatieven te omarmen en stimuleren. Uiteindelijk moest FRE2SH wijken voor de binnenstedelijke prioriteit van parkeren in plaats van regeneratieve voedselzekerheden. Ondertussen groeien de rijen bij de voedselbank, kan de voedselbank de vraag niet meer aan en stijgen de prijzen in de supermarkten nagenoeg exponentieel. Voedsel is voor FRE2SH een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, geen commodity dat we zomaar overlaten aan manipulatief en speculerend ondernemerschap.
Op Europees niveau zien we steeds sterkere impulsen om die gelijkwaardige verhoudingen tussen inwoners en lokale overheden te stimuleren (Horizon 2020 publicaties van 6 december 2022). Daar is echter voor steden moed en visie voor nodig maar ook de positieve uitnodiging zoals we die in Sustainocratie formuleren. Zelfstandig kan het systeem deze keuze vaak niet maken omdat ze nu eenmaal vast zit aan historisch ontwikkelde verhoudingen en functies. Maar als ze ingaat op de uitnodiging dan gaat de transformatie vanzelf, in stapjes en vanuit de verschillende prioriteiten die gevoeld en gezien worden. In de Stad van Morgen willen we dan niet meer over mogelijke “incompetentie” praten. Per slot van rekening kun je een blinde niet verwijten dat deze niet kan zien, om maar een metafoor te gebruiken. Wat wel verwijtbaar is wanneer er een onderbouwde keuze aangeboden wordt en men stoïcijns deze blijft negeren om daarna de rekening bij de bevolking neer te leggen in de vorm van ziektelast, onkosten en crisissen. De vraag of dit incompetentie is of een belangenafweging laten we in het midden. Dat er in deze afwijzing gaandeweg een juridische basis ligt om de verwijtbaarheid aan te kaarten via de rechtbank wordt zelfs in bepaalde Europese kringen aangemoedigd.
Ook hier wil de Stad van Morgen het liefst niet verdwalen in dreigementen en rechtszaken maar de uitnodiging blijven herhalen tot het samen nemen van verantwoordelijkheid rondom onze levensessenties, steeds met krachtigere bewoordingen. Tegenwoordig doen we dat het liefst met aantoonbare resultaten vanuit gebieden waar de stap naar deze vorm van niveau 4 samenwerking al wel wordt genomen, inclusief de kracht van het invoeren van ingrijpende veranderingen. Dat deze impactvolle veranderingen vaak vooraf veel onvrede en verzet ontvangen hoort bij de impopulariteit van verandering. Maar als de noodzaak onderbouwd is vanuit de essentie van ons voortbestaan en duurzaam welzijn, dan zal uiteindelijk de verandering met dankbaarheid worden bejubeld, al is het helaas altijd achteraf. Dat hoort bij leiderschap.
Beeld hierboven: samen verantwoordelijk voor onze gezondheid en leefomgeving (AIREAS) met de overheden, ondernemerschap, wetenschap en inwoners samen op gelijkwaardige basis.
Fontys for Society is het tegenwoordig en dat maakt deze onderwijs instelling waar door participerend leren toe te passen via minors. A.I. Advanced en A.I. for Society horen daarbij net als toegepaste ICT, dataverwerking en interpretatie. AiREAS levert veel data via verschillende sensoren maar wat is nu eigenlijk een goede leefomgeving? Hoe maken we het onzichtbare zichtbaar op een manier dat mensen aanzet tot bewustwording en zelfs gedragsverandering? Hoe betrekken we jongeren bij deze uitdaging? Of het bedrijfsleven? Allemaal vragen waar studentengroepen zich over buigen nadat ze zelf de keuze hebben gemaakt om zich erin te verdiepen. De vraag is gesteld door de Stad van Morgen, AiREAS of een van onze partners, zoals TNO of de Gemeente Eindhoven.
Stad van Morgen 