Dat dit een eindig model is beginnen enkele mensen pas sinds ongeveer de jaren 70 te beseffen. Alleen zit het systeem zo vast in elkaar gevlochten dat het niet zomaar vervangen kan worden. Dat komt ook niet in de gedachten op. Wel vraagt men zich af hoe we met grondstoffen, energie en dergelijke om moeten gaan? Ondanks het bewustzijn dat het “anders” moet is “meer van hetzelfde” de impuls van het systeem om te overleven. De autoloze zondagen, de roep om energie aan banden te leggen, ozonlagen, klimaatproblemen, mag niet baten. Ons energiegebruik verdubbelt per huishouden onder druk ban door de vele elektronica en andere energie verkwistingen in onze consumistische wereld.

Men beseft gaandeweg dat 99% van “het systeem” volledig afhankelijk is van de energie die erin gestopt wordt. En dan hebben we het niet over de arbeid maar echte energie (vooral fossiele brandstoffen). Als deze wegvalt dan stort het systeem in elkaar. De machtpositie van de grote oliebedrijven is hierdoor ongekend groot. Geen enkele overheid doet er wat aan om vooral geen zand in de economische systeem raderen te gooien. Want dat geld hebben ze zelf nodig om het land draaiende te houden.

Om toch controle te houden met de eindigheid van de oude energievormen in zicht zou de stap naar regionale zelfredzaamheid een reële optie zijn. Toch kiest men er voor om de Noordzee vol windmolens te plaatsen en weilanden vol zonnepanelen, of overweegt men wederom nucleair te gaan. De focus op zulke ineffectieve, zelfs gevaarlijke en landschap vernietigende opties is puur gericht op controle en macht, niet op duurzame menselijke vooruitgang en harmonie met de natuur.

In sommige landen mogen inwoners zelfs geen zonnepanelen op hun eigen dak leggen voor energetische zelfvoorziening. Want dat is strafbaar omdat het gezien wordt als belastingontduiking. Den Haag belde de Stad van Morgen toen wij bezig waren met voedselvoorziening FRE2SH in de stad en de verbinding stad met platteland met de mededeling “dat de mensen die sla verbouwen voor zichzelf wél BTW zouden moeten afdragen”. Het antwoord van de Stad van Morgen was dat we bezig waren met duurzame menselijke vooruitgang, niet de financiële huishouding van de staatsschatkist. Toch maakt het de manier van denken in Den Haag duidelijk. Een maatschappij waarin geld een middel is blijkt relevant voor de Stad van Morgen omdat we niet ons bestaansrecht ontlenen aan geld. Voor een overheid is dat moeilijker in te denken, maar niet onmogelijk.

De transitie van gecentraliseerde oplossingen naar regionale zelfredzame methodes, waarin energie besparing, opwekking, opslag en distributie, lokaal wordt ingevuld, is een natuurlijke vorm van aandacht en betrokkenheid. Dit wordt echter tegengewerkt omdat de gecentraliseerde oplossingen nog steeds macht, controle en inkomsten betekenen. Maar het draagt amper bij aan de reële duurzaamheid volgens het menselijk perspectief. Integendeel. Het draagt bij aan de verdere vernietiging van onze omgeving ten bate van slechts enkelingen.

Energie is meer dan spul dat uit het stopcontact komt. Het is een levensverbindend, prikkelend element dat in alle aspecten van ons leven een rol speelt, ook ver buiten het stopcontact om. De aandacht ervoor is niet uit te besteden maar dient samen te worden waargemaakt, zowel in de besparing, het omgaan met warmte en koelte, met ventilatie, met de oriëntatie van onze gebouwen, beplanting, waterhuishouding enz. De mens deze integrale zelfvoorziening onthouden is op termijn geen betutteling maar misdadig.

De stap van betutteling naar besef van misdaad tegen de mens en natuur is er een van bewustwording en bewijsvoering. Dat geldt niet alleen voor energie maar voor alle verantwoordelijkheid die (oorspronkelijk misschien met de beste bedoelingen) van de mens is afgepakt en overgenomen door “het systeem”. Deze teruggeven is complex. Het gaat dan niet alleen om loslaten maar vooral ook faciliteren van verandering en samenredzaamheid door middel van steun en betrokkenheid als overheid.

Die stap blijkt erg lastig door de manier waarop het systeem is ingeregeld. Hoe kun je miljoenen mensen in stedelijk domein zelfvoorzienend maken? Dat vergt een totaal nieuwe inrichten van een stad. Zelfbewuste bestuurders willen dit vaak wel maar lopen ook zelf tegen de muren van verzet op in eigen gelederen of van machtige lobbyisten. Alleen zelfbewust samen, met daadkracht, soms opstand, maar ook met een gedegen verhaal van noodzaak en urgentie, kan het waargemaakt worden.

Maar dan is er nog een probleem……