Als mensheid hebben we een uitgebreide geschiedenis. Deze lijkt zich met enige regelmaat te herhalen. We kunnen deze kennis toepassen op de ontwikkelingen van de laatste jaren. Als we de huidige verkiezingen ook bezien vanuit die afstandelijke bril van historisch besef dan ontstaat een ontluisterend beeld.

Stad van Morgen positioneert zich in een democratische werkelijkheid waarin we samen verantwoordelijkheid nemen voor onze natuurlijke en menselijke kernwaarden. We hebben het “Sustainocratie” genoemd, een real time democratie waarin we dagelijks (inwoners en instanties zelf én samen) onze keuzes maken en bijstellen op basis van die verantwoordelijkheid. Dat is wat anders dan elke vier jaar stemmen op degenen die namens ons de kastanjes uit het vuur moeten halen. Sommigen noemen de werkwijze van STIR “een post apocalyptische” werkwijze. Voor onszelf is het echter “de volgende stap in de menselijke en institutionele evolutie”, waartoe we uitnodigen deel te nemen.

De reden dat we als Stad van Morgen (Stichting STIR) zijn begonnen is dat we de duurzaam en weerbare maatschappij niet zien als een geldafhankelijke kostenpost maar een waarden gedreven co-creatie, een gemeenschappelijk gedragen verantwoordelijkheid. Dat dit een legitieme aanpak blijkt wordt aangetoond door de verschillende multidisciplinaire groepen (clusters) van verantwoordelijkheid die vanuit de Stad van Morgen zijn ontstaan en waar burgers, overheden, kennisinstellingen en bedrijven aan deelnemen (AiREAS, FRE2SH, School of Talents,…..en meer). Ondanks de groei is het nog lang geen mainstream.

Er valt van alles te zeggen over de oude politieke en geldafhankelijke werkelijkheid, zowel positief als negatief. Het heeft ons gebracht waar we vandaag de dag staan. Toch is het uit de tijd. Dat komt omdat kosten en baten niet meer op elkaar af te stemmen zijn in de geldafhankelijk wereld. Er zijn in de loop der decennia sterk gefragmenteerde tunnelvisies (silo’s) ontstaan die allerlei fundamentele keuzes dermate beïnvloeden dat zowel het menselijke als het natuurlijke aspect van verantwoordelijkheid verdwijnt. Door belangen worden te grote concessies gedaan aan onze essentiële natuurlijke waarden. Hierdoor zien we een toename aan, op korte termijn onmogelijk te repareren problemen (klimaat, milieu, maatschappij, bedrijfsleven). De consequenties voor mens en natuur zijn niet meer te bekostigen via de traditionele overheid. Het systeem is hierdoor failliet en ten dode opgeschreven. Het laat zich echter niet gemakkelijk afschrijven, en dat is volgens ons ook niet nodig.

De parlementaire democratie heeft ons als burger (niet als mens, want daarin hebben we absolute, natuurlijke vrijheid voor onszelf en onze keuze om ons te binden aan anderen) verplicht tot afhankelijkheid van het regeersysteem. We mogen een keer in de vier jaar stemmen op wie we willen die verantwoordelijkheid neemt voor en namens ons. We schuiven de verantwoordelijkheid af zoals van ons wordt verwacht. We zijn gaandeweg verleerd om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor ons bestaan. Maar dit regeersysteem is failliet en kan de verantwoordelijkheid niet meer aan. Dus wat voor beloftes enthousiaste, welwillende of machtsbeluste mensen in de politiek ook doen, ze zijn niet waar te maken.

Wat te doen met onze vierjaarlijkse stem? Dat doet er in dit stadium niet veel meer toe. Behalve als we onze steun of boosheid willen uiten over bepaalde maatregelen of beleid. Dan zouden we kunnen hopen dat we het resultaat beïnvloeden met onze stem. Dat is in feite de enige optie die we in de huidige democratische vorm mogen benutten. Er zijn echter zoveel partijen dat al het stemmen wordt versnipperd. Het vormen van een regeerbare eenheid zal daardoor een hele opgave zijn. Zelfs als dat lukt dan zijn de uitdagingen zo groot dat een coalitie gedoemd is te mislukken. Initiatieven zoals kritische stichtingen, opstanden, rechtszaken tegen de overheid en verenigingen zoals de Bond voor Overheidszaken, zijn uiteindelijk juridisch spiegels voor een onhoudbare werkelijkheid. Daarom tracht de gevestigde orde de verkiezingen te voorkomen onder het mom van “een crisis” en zichzelf allerlei machtsinstrumenten te geven die andere spelers buiten spel zetten.

De corona perikelen zullen de geschiedenis in gaan als begin van een ingrijpende transitie. Deze is helaas in eerste instantie niet noodzakelijkerwijze gericht op de menselijke kernwaarden. Eerder zal het in stand houden van het oude systeem de volle aandacht krijgen, zeker vanuit bestaande machtsverhoudingen (die het risico aanvoelen dat ze weg komen te vallen in de toekomst). Ondemocratisch handelen en machtsvertoon zal nog veel menselijk leed veroorzaken, doordat macht geen ethiek ken als het om zichzelf gaat. Daarnaast zijn de vele mensen nog steeds afhankelijk en niet in staat om zelf voldoende verantwoordelijkheid te nemen om zichzelf te voorzien in de basisbehoeften. Daar waar men dat probeert zal men eerder geblokkeerd dan gefaciliteerd worden.

Kortom, opstanden zijn onvermijdelijk. Dat is geen doem-denken maar een antropologische, sociologische werkelijkheid gestaafd door zoveel voorbeelden uit ons verleden. Of dit gepaard gaat met manipulatieve lobbies, fysiek geweld, juridische aantijgingen tegen de machthebbers of dat men massaal overstapt op een andere werkelijkheid (zoals Sustainocratie), is te bezien. Het meest logische is dat dit allemaal tegelijk gebeurd zoals we eigenlijk al kunnen zien als we goed kijken. In eerste instantie reageert “de macht” met veel dwang dat op evenredig veel verzet kan rekenen. In de vreedzame wereld (reeds post apocalyptisch) zien we dat bijvoorbeeld Sustainocratie al ruim 10 jaar een groeiend precedent vormt, sinds de eerste ruimte ervoor ontstond na (of eigenlijk tijdens) de vorige crisis (de banken crisis in 2008/2009).

Het zal er de komende tijd dus niet gemakkelijk op worden. Helaas. De enige weg om de pijn te verlichten is door initiatieven te ontplooien van zorg voor en met elkaar voor ons welzijn en de invulling van onze basisbehoeften en daar de ruimte voor op te eisen. Dit op individueel niveau in de eigen omgeving. Op niveau van instellingen kunnen deze zich aansluiten vanuit authentieke toegevoegde waarde aan de Sustainocratische projecten en samenwerkingsverbanden.