Sustainocratie plaats zich aan de natuurlijke menskant naar de werkelijk, niet het politiek gedreven geldsysteem. Dan zie je hele andere dingen, zeker als het gaat om het duurzame voortbestaan van ons als mens. Voor het systeem zijn we een vervangbaar nummertje, maar voor ons als natuurlijke mens zijn we het belangrijkste wat er is. Er is een voortdurend spanningsveld tussen de natuur, de mens en het door de mens gecreëerde belangensysteem. Door als mens het systeem als instrument te beschouwen nemen we zelf een stuk verantwoordelijkheid terug. We gaan dan anders om met het systeem. Dat is ook goed voor het systeem, juist omdat het zelf geen aanpassingsvermogen heeft en zonder tegengas ons, de natuur en zichzelf in de problemen brengt.
Hierbij drie uitingen in het jaar 2024 die relevant zijn voor degenen die ons duurzame bestaan en voortbestaan belang vinden:
Jaarverslag van de activiteiten van de stichting in 2024 waaruit blijft hoe moeilijk het is om uit de allesvernietigende greep van het politiek financiële systeem te komen, of het mee te krijgen in samenwerking aan onze menselijke essenties.
Uit mijn keynote presentatie voor de bijeenkomst “Sociale Innovatie en Gedragsverandering”.
Na een omslagpunt in denken en handelen is sociale innovatie en gedragsverandering een logisch gevolg.
Jean-Paul Close
Het leven op Aarde bestaat al miljarden jaren. Het is al vijf keer bedreigd door enorme catastrofes die door natuurlijke fenomenen, zoals vulkaanuitbarstingen en meteorietinslagen, werden veroorzaakt. De mens deed zijn intrede toen er ruimte voor was. Over de komst van de mens bestaan diverse filosofieën. Wij noemen onszelf dominant zelfbewust, creatief en intelligent (en van alles meer).
Wij hebben, historisch gezien, veel moeite om onszelf te snappen
Al sinds de mens rond is gaan lopen op deze Aarde, enkele miljoenen jaren geleden, zijn we ons gaan afvragen wat we nu eigen zijn? Het feit dat we ons dit kunnen afvragen is al uniek tussen al de levende wezens en soorten. Het toont een graad van zelfbewustzijn dat ons in een diepgaand en allesomvattend leerproces van vallen en opstaan heeft gedompeld. Dit zelfbewustzijn, zeker in het begin, toen er nog geen moderne technologieën waren, noch de niveaus van wetenschappelijke kennis van vandaag, zorgde voor veel angst en onzekerheid. Alleen al dreigende weersomstandigheden werden toegekend aan grotere machten dan de mens zelf, met menselijke trekjes van boosheid, wraak, ergernis, straf, enz. Het is niet meer dan logisch dat de mens voor zichzelf duidelijkheid trachtte te scheppen in alles wat we niet begrepen om grip te krijgen op ons bestaan.
De mens is naast zelfbewust, begenadigd met behendigheid en creativiteit. Onze handen zijn goede instrumenten, onze benen helpen ons te bewegen naar de ideale plekjes. Dankzij onze creativiteit kunnen we onze angsten aan banden leggen. We uiten dat door overal een vorm van controle op te willen uitoefenen. Door vuur hebben we de natuur leren temmen, producten maken, ons licht te geven en warm te houden. Door landschappen tot eigendom te bombarderen hebben we leren cultiveren en manipuleren. Dit heeft tevens de afhankelijkheid teweeg gebracht van anderen die onderworpen werden aan die keuzes. Dat levert weer nare uitingen op van dictatoriaal, narcistisch gedrag, uitbuiting, hiërarchievorming, oorlogen, enz.
Ik heb al eens geschreven over de vier fasen van ontwikkeling van ons als mens, van pasgeboren baby tot volwassenheid. Vooral de overgangsfase van puberteit (fase 3: bewust overleven) naar volwassenheid (fase 4: bewust leven) is ingrijpend, een omslagpunt dat de meesten van ons meemaken. Na het omslagpunt hoeft men zichzelf niet meer te ontdekken middels puberale experimenten, onderlinge concurrentie of spiegelend vergelijk met anderen. Volwassenheid gaat uit van voldoende levenservaring om met diplomatie en enige zelfkennis niet meer de strijd aan te gaan. Het levert ook compassie en empathie op naar de ander om op die manier eerder tot samenwerking en vruchtbaar partnerschap te komen dan iets anders.
De mensheid gaat door precies dezelfde levensfasen alleen vanuit een geheel andere tijdschaal dan een enkel mensenleven. Op dit moment zitten we massaal als mensheid in een doorgeslagen fase 3 van zelfbewust overleven (de laatste fase van onze historische puberteit). We wedijveren met elkaar, zijn verslaafd aan macht, entertainment en consumptie, willen graag winnen, ruimen onze kamer niet op, vertonen chaotisch en zelfzuchtig gedrag, enz. We lopen in zeven sloten tegelijk en lijken amper te leren van onze fouten.
Als we als mensheid ouders hadden gehad die meekijken, dan zouden we het zorgenkindje van klas zijn: onhandelbaar, eigenwijs, agressief, dom, onuitstaanbaar, egoïstisch, enz. Als je er zo naar kijkt dan vraag je je af of het ooit goed zal komen met deze dwarse puber?
Ons puberale moment in de opgroeifasen van onze levens wordt vaak gekenmerkt als de gevaarlijkste periode. In ons persoonlijke leven laten we onze kader bewakende ouders los terwijl we nog volop het leven en onszelf aan het ontdekken zijn. We nemen domme risico´s, rijden te snel in auto´s, experimenteren met de verkeerde spullen en werken ons regelmatig in de nesten met anderen. Via de verwerking van de consequenties van dit gedrag ontstaat uiteindelijk een stukje levenswijsheid waaruit de periode van volwassenheid ontspruit. Het corrigerende gedrag van ouderen helpt vaak om de grootste valkuilen te voorkomen of de diepste pijnpunten te helen.
Als we om ons heen kijken, met de eenzijdige hebzucht van bepaalde bedrijven, armoede in de wereld, oorlogen, uitputting van de Aarde, de graai-economie, enz dan zien we veel overeenkomsten met onze puberende jeugd.
Er is echter één groot verschil. De mensheid heeft geen corrigerende ouders die het al zelf een keer mee hebben gemaakt. Onze corrigerende factor is de ellende die we over ons heen roepen en het creatieve vermogen om ervan te leren en ons te herstellen, of ten onder te gaan. Vaak zijn het burgeropstanden geweest die de mensheid in een vorm van ethische bewustwording hebben gebracht. Hiërarchische vormen komen dan enigszins tegemoet om zichzelf in stand te blijven houden. Maar dat houdt een keer op. Ook een systeem gebaseerd puur op nemen (parasitair gedrag, of de extractie economie) zal tegen een muur van eindigheid aanlopen.
Van angst naar vertrouwen
We hebben in de loop van onze ontwikkeling veel kennis opgedaan waar we zekerheden aan kunnen koppelen voor alle mensen. Zekerheden die we niet uitdrukken in geld of afhankelijkheden maar in reële waarden voor ons (voort)bestaan. Belangrijk is dat we deelnemen in de realisatie en verdeling ervan en de verantwoordelijkheden niet uitbesteden via politieke – financiële structuren die op extractie gebaseerd zijn. De genoemde reële waarden kennen we al sinds mensenheugenis want we passen ze intuïtief toe in onze gezinnen voor de begeleiding en opvoeding van onze kinderen.
Als we ons bewust worden van de aandachtspunten die nodig zijn om die essentiële waarden te herstellen en te bewaken dan kunnen we er ook naar gaan leven We gaan onze wetenschappelijk opgebouwde en geverifieerde kennis en technologieën gebruiken, daar waar nodig. Niet om controle uit te oefenen of afhankelijkheden af te dwingen wegens ongefundeerde angsten, maar juist om die verantwoordelijkheden optimaal te kunnen dragen in gezamenlijkheid en de essentiële waarden onderling te kunnen verdelen. We leren te vertrouwen op ons doorontwikkelde zelfbewustzijn, onze kennis, creativiteit en aanpassingsvermogen. We laten het overleven los en leren samen het leven op te bouwen en duurzaam te onderhouden. Dat doen we als mens maar ook door instellingen in het leven te roepen die dat professioneel ondersteunen. 4 x WIN organisaties noemen we dat, ook wel Zebrabedrijven in andere gremia.
Dit noemen we ook fase 4 van onze ontwikkeling als mensheid, de periode van volwassenheid, samenhang en harmonie met onze omgeving. We laten een belangrijk deel van onze wilde puberharen en gedrag los (omslagpunt) en vervangen die voor verantwoorde dialoog, samenwerking en focus op dat wat nodig is voor ons welzijn. Groei krijgt een geheel andere betekenis. We passen onze maatschappij aan door de verantwoordelijkheden voor die essentiële waarden niet meer te delegeren aan concurrerende belangenorganisaties, maar door zelf die verantwoordelijkheden te gaan dragen, als mens, ondernemer, wetenschapper, overheid, enz.
Waar staat u in deze evolutie? Heeft u uw omslagpunt al bereikt? Of leeft u nog volop in de prestatiemaatschappij van financiële afhankelijkheden? Beleeft u de angst voor het kwijtraken of niet waar kunnen maken van uw verlangens of noodzakelijkheden? Of heeft u vertrouwen in uzelf en de samenwerking met anderen om u en de anderen vooruit te helpen met dat wat men nodig heeft?
Ikzelf heb mij in het centrum van het plaatje gepositioneerd, als uitnodigende en verbindende partij in die open ruimte van cocreatie van onze essentiële waarden. Zo zijn AiREAS (luchtkwaliteit en gezondheid), COS3i (sociale inclusie, veiligheid en gezondheid), School of Talents (samen leren) of FRE2SH (regeneratieve lokale voedselinitiatieven) ontstaan met allerlei deelnemers die de omslag al vorm trachten te geven voor zichzelf en samen.
Sustainocratie is het samenvattende woord van verbinding
Sustainocratie geeft vorm aan die manier van denken en handelen na het omslagpunt. Samen verantwoordelijkheid nemen voor de essentiële waarden van ons bestaan, is hier de boodschap en het commitment, of we nu als mens meedoen of als professionele instelling. We geven zo vorm aan regeneratieve relaties onderling en met de natuur om ons heen. We zijn niet bang om weg of door te geven in de circulaire keten als we erop kunnen vertrouwen dat wij onderdeel zijn van die keten en via die weg ook weer terugkrijgen wat we nodig hebben, als we het nodig hebben. Net als een boom haar blaadjes angstloos loslaat in de herfst in de wetenschap en het vertrouwen dat de grondstoffen voor nieuwe blaadjes, in de lente, weer overvloedig aanwezig zijn, dankzij de samenwerking met bacteriën en schimmels. Zo werkt een harmonieus, constructief en vooruitstrevend ecosysteem dat overvloed creëert en verdeelt onder alle deelnemers voor gebruik. Want economie betekent per slot van rekening “eco” (natuur) en “nomos” (regels), de “regels van de natuur” en die bestaan uit alles behalve hebzucht.
De recente provinciale en senaat verkiezingen hebben een verrassende uitslag laten zien. De opkomst van kiezen was ongelooflijk hoog vergeleken met andere vergelijkbare verkiezingsjaren. Dit geeft blijk dat er onder de bevolking “iets leeft”. Is het ontevredenheid over het Haagse beleid of enthousiasme over voorstellen van bepaalde politieke partijen? Een nieuwe partij, de BoerBurgerBeweging (BBB), heeft het panorama in Nederland plotseling anders ingekleurd. Maar wat betekent dit? Gaan we nu daadwerkelijk verandering zien die nodig zijn vanuit de grote uitdagingen waar we voor staan? Of krijgen we meer van het oude zelfde?
Jean-Paul Close reflecteert vanuit het perspectief van Sustainocratie (samen verantwoordelijk voor onze essentiële menselijke en natuurlijk waarden) over de uitslag. Hij legt een link met het historische ontstaan van de huidige maatschappijvorm met een faciliterende overheid richting financiële groei en een samenleving die gezien wordt als kostenpost. Als in deze context een nieuwe partij een overwinning behaalt dan zal nog steeds die oude overkoepelde context overheersen qua landelijke sturing. Dit veranderen blijkt erg moeilijk zoals vaak aangetoond wordt in de samenwerkingsvormen van de Stad van Morgen. Daarin doen ambtenaren en bestuurders vol enthousiasme mee maar lopen vaak tegen de belemmeringen aan van hun eigen organisatie en de prioriteiten die politiek gezien vaak anders uitvallen dan wat écht nodig zou zijn.
Ook legt Close de nadruk op het feit dat “de overheid” maar een deel van de werkelijkheid is. Met onze stem onze eigen verantwoordelijkheid delegeren lost maar een deel op van het geheel. We kunnen de kleur van het beleid beïnvloeden vanuit ontevredenheid maar dit lost niets op als we niet ook naar onszelf kijken qua gedrag aanpassing. Of de wereld van ondernemers beïnvloeden waar wij onze dagelijkse relaties mee omgaan via onze inkopen. De overheid blijft een faciliterende en regulerende organisatie die contextueel afhankelijk is van een conjunctuur. Als deze structureel geld gestuurd is dan zal de sturing altijd vanuit kosten en baten plaatsvinden. Als deze cocreatie (samen verantwoordelijk) gestuurd is vanuit een gemeenschappelijk hoger doel dan ontstaat een geheel andere overheid én financieel model.
Luister mee met dit uurtje podcast op Rara Radio van de Stad van Morgen
Toen Thom Aussems eind jaren 90 de leiding overnam van vastgoed organisatie Trudo stond hij aan de basis van een ingrijpende transformatie van een deel dat lange tijd “de Verboden Stad” werd genoemd. Strijp-S had zich in Eindhoven sinds begin 1900 ontwikkeld als industriële zone van Philips. Deze was alleen toegankelijk met bepaalde pasjes. Toen Philips besloot haar productie over te hevelen naar lageloongebieden zoals China, ontstond een identiteitscrisis voor de stad en een uitdaging voor deze wijk. Trudo nam een deel van de gebiedsontwikkeling en transformatie voor haar rekening in een periode die gekenmerkt werd door crisis na crisis. Thom Aussems staat bekend als eigengereide persoon die een eigen stempel heeft gedrukt op deze ontwikkeling.
Luister hier naar zijn verhaal. Hij heeft ook grotendeels zelf de muziekkeuze gemaakt.
Het gangbare educatieve systeem is gebaseerd op het tijdperk waarin van ons verwacht wordt dat we gehoorzaam en gedisciplineerd werken in een organisatie. We worden dan beloond met geld waar we van alles mee kunnen doen. Zelf verantwoordelijkheid nemen voor onze levensessenties, kritisch denken of snappen wat het leven precies inhoudt, hoort daar niet bij. Uiteindelijk wordt verwacht dat die organisaties alles wat we als mens nodig hebben wel zullen oplossen. Helaas werkt dat niet zolang alleen geld voor deze organisaties een maatstaf is voor succes.
Nu blijkt de wereld toch echt anders in elkaar te zitten. De gefragmenteerde belangen van de organisaties maken hen blind voor de consequenties van de som van al hun handelen. Ook de gecreëerde afhankelijkheid van ons als bevolking maakt de tragiek van de situatie alleen maar groter. Problemen worden aangepakt op dezelfde manier waarop ze zijn ontstaan en altijd achteraf. Het doel van elk van de spelers in dit menselijke ecosysteem is altijd het eigenbelang. Een belangrijk deel van dit eigenbelang wordt uitgedrukt in financiële afhankelijkheid waardoor het doel al snel in geld wordt uitgedrukt. Zonder geld kan men kennelijk niet functioneren. De spelregels in dit systeem zijn daarop afgestemd. Het onderwijs, de belastingen, de regelgeving, democratisch stemmen elke vier jaar, zelfs een belangrijk deel van het rechtssysteem.
Wat als we ineens geen geld meer zouden hebben, dat geld ophoud te bestaan? Houden wij dan op te bestaan?
En wat als we eens geen voedsel, water of lucht zouden hebben? Omdat we vanuit geldbelangen het zodanig vervuild of verkwanseld hebben dat het ons biologische zelf niet meer kan dienen. We hebben dan een heleboel geld maar zullen we dan nog voortbestaan?
De levende natuur functioneert al 4 miljard jaar zonder geld. Ze heeft een duurzaam, regeneratief systeem opgebouwd van ingewikkelde onderlinge relaties en afhankelijkheden. De afhankelijkheden zijn op basis van wederkerigheid. Dit natuurlijke afstemmingsproces is alles omvattend, inclusief de mens. Ondanks dat het lijkt dat er over dit afstemmingsproces niet nagedacht wordt zit er veel meer wijsheid in verstopt dan wij met al onze wetenschappelijke onderzoeken hebben kunnen doorgronden. De natuur kent bijvoorbeeld geen afval. Alles in de levenscyclus is steeds gezond. Het sterven is een essentieel onderdeel van het leven en de evolutie ervan.
In Sustainocratie hebben we het eigen en gemeenschappelijke doel voor ons allemaal aangepast en afgestemd op deze wijze natuur. Het nieuwe doel is namelijk ons eigen voortbestaan binnen de dynamiek van dit oeroude ecosysteem. Door dit doel, en niet geld, voor ogen te nemen veranderen de spelregels, voor ons allemaal. Dat is ook nodig want met de oude spelregels komen we er niet. In tegendeel. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat we met ons gedrag en spelregels het leven op Aarde vernietigen, inclusief op termijn onszelf. Het lijkt ons daarom geen overbodige luxe om aandacht te besteden aan dit logische doel, samen met alle spelers in onze lokale en wereldmaatschappij. Sinds 2005 nodig ik het bedrijfsleven uit om van aanpak te veranderen naar het 4 x WIN ondernemerschap van de 21ste eeuw . Sinds 2009 voegen we daar als Stad van Morgen de uitnodiging aan toe voor de overheid, onszelf als inwoners, de wetenschap en het onderwijs om mede verantwoordelijkheid te nemen voor onze essentiële menselijke waarden.
Ervaringen tot nu toe op de verschillende actiegebieden die zijn ontstaan heb ik in het Engels opgetekend. Het blijkt niet gemakkelijk om het oude spel te veranderen. De gewenste vaardigheden om de nieuwe uitdaging goed te spelen moeten veelal aangeleerd worden. De instanties zijn niet gewend om samen de prioriteiten te verleggen naar ons voortbestaan. Ze hebben daarvoor veelal een verbindende partij nodig, zoals de functie die de Stad van Morgen is gaan bekleden. Ook heeft de mens als burger, werknemer, afhankelijke, enz veel emotionele schade opgelopen door de oude spelregels. Al met al is het een hele uitdaging om deze evolutionaire stappen te ondernemen. Gelukkig hebben we al enige jaren ervaring opgebouwd en kunnen we dat delen met de wereld. Als men eenmaal bekend is met het bestaan van de nieuwe spelregels, de werkwijze en de kansen die eraan verbonden zitten, dan is de stap hopelijk snel gemaakt.
De Stad van Morgen gaat masterclasses aanbieden om dit allemaal nog verder de wereld in te brengen. Eventuele financiële middelen die daarmee binnengehaald worden kunnen we dan gebruiken om bijvoorbeeld gronden of boerderijen veilig te stellen voor FRE2SH, of Health Valleys vorm te geven door de afhankelijkheid van geld weg te halen en communities te creëren. Geld is dan hooguit nog een middel.
Alles wordt fors duurder. Dat is de prijs van afhankelijkheid. “We doen het samen” is de filosofie vanuit de Stad van Morgen als het gaat over de invulling van onze basisbehoeften. We laten ons graag bijstaan door 4 x WIN organisaties die strategisch hebben gekozen om bij te dragen aan het algemeen belang. We weren 1 x WIN structuren die alleen uit zijn op financieel eigenbelang. Dat wat we zelf en samen kunnen creëren dat doen we samen. Zoals gezond eten, gezonde lucht, onderlinge samenhorigheid en samenredzaamheid. We kunnen ontspullen, ruilen, verdelen, weggeven, pay forward doen, elkaar helpen, steunen en succesjes vieren samen. Samen is de nieuwe Eco-Nomie, met respect voor elkaar en onze natuurlijke omgeving.
Gelukkig nieuwjaar wordt zo een opdracht aan elkaar, niet alleen een wens maar een missie.
Wat een leuk gesprek is dat geworden weer via Rara radio op de kortste dag van het jaar. Klimaatburgemeester Judith Lammers vertelt over haar persoonlijke keuzes en hoe ze geprikkeld werd door haar dochter. Allerlei leuke tips komen aan de orde waar we zelf en samen onze verantwoordelijkheid kunnen nemen in de stad met alle initiatieven die er zijn.
Het belangen systeem gebaseerd op groei en financiële afhankelijkheid blijkt gevaarlijk incompetent op gebied van duurzame menselijke en natuurlijke waarden. Telkens weer blijkt dit op grote en pijnlijke schaal. En steeds weer worden kosten noch moeite gespaard om het noodlijdende systeem in stand te houden. Hoe lang houden we dit nog vol?
In 2006 en 2007 waarschuwde Stad van Morgen oprichter Jean-Paul Close voor de aanstormende crisissen in zijn artikel over de drie eenheid. Hij toonde het domino effect van falende, gesatureerde markten op de financiële wereld van afhankelijkheden, en andersom. Overheden staan op de tweede plaats in de dominoketen maar doen net of ze alles bepalend zijn. Daarom deden de overheden niets voorafgaand aan de financiële crisis de wereld op zijn kop zette in 2008. Overheden zijn faciliterend in groei maar reageren pas op problemen als het te laat is. Dan richten ze de zoveelste dure instelling op rondom een probleem en trachten het systeem, de oorzaak van alles in stand te houden. Totdat de problemen de overhand nemen en het hele systeem in elkaar klapt.
Verrast door de bankencrisis moesten de ministers van financiën hals over kop redden wat er te redden viel. Ondanks zoveel bureaucratie en hiërarchische structuren, is men niet in staat de zogenaamde “points of singularity” aan te zien komen en vooraf maatregelen te treffen voor de veiligheid van de maatschappij.
Als de collapse dan inzet tracht men wederom de status quo terug te winnen in plaats van lering te trekken en een transformatie vorm te geven of te omarmen. Moeten we dan ene en andere maal het enorme leed meemaken?
Close was al bezig de Stichting STIR op te richten om te gaan experimenteren met een maatschappijvisie (Sustainocratie) die zich concentreert op onze essentiële waarden voor ons voortbestaan. Deze visie positioneert zich achter de “transformation” daar waar de grote vraagtekens staan in de tekening. Samen geven we vorm aan een nieuwe maatschappijvorm die niet meteen weer omvalt. Dat blijkt moeilijk als de grote machtsbolwerken steeds weer terug trachten te keren in die oude, ontplofte werkelijkheid. De incompetentie rond verandering en aanpassing aan deze tijd druipt af van de blinde tunnel visie en bolwerken van belangen.
In Sustainocratie zetten we de overheid naast de andere partijen, met dezelfde essentiële verantwoordelijkheden vanuit een infrastructuur en diensten perspectief. Niet groei noch financiële afhankelijkheid maar balans en cocreatie. Geen keten van afhankelijkheden maar een community van samenredzaamheid. Die positie moet eerst als optie erkend worden, dan worden aanvaard en daarna de maatschappelijke onderlinge relaties erop worden afgestemd.
Toen in 2010 de Stad van Morgen de energie samenwerking aankondigde onder de naam EQol (Energy & Quality of Life) gaf op institutioneel niveau niemand thuis. EQoL had berekend lokaal ongeveer 3000 woningen nodig te hebben in Eindhoven om het positieve effect van de samenwerking op 4 x WIN niveau meetbaar te maken. De gemeente was hier niet mee bezig. De grote woningcorporaties wilden niet meedoen, mochten het zelfs niet later door de overheid (schoenmaker bij de leest politiek). Alleen de kleinste van allemaal in Eindhoven gaf gehoor. Deze wilde extra draagvlak creëren binnen Brainport bedrijven. Een ontmoeting tijdens het wekelijkse diner van de Rotary 1 (top bedrijven in de regio Eindhoven) werd een debacle. De grote Philips Nederland baas blies het voorstel onmiddellijk af. Zij hadden energie privileges die lucratief waren. Er was geen enkele intentie om mee te doen aan de lokale energie verantwoordelijkheid. De rest van de aanwezige CEOs bleken amper een eigen visie erop na te houden en volgenden slaafs de visie van de Philips man. Nu, anno 2022, wordt schaamteloos de rekening neergelegd bij de lokale bevolking met exorbitante energieprijzen, krijgt lokaal MKB weer een mokerslag, de zoveelste na de vele COVID beperkingen, en reageert de overheid met kleine financiële cadeautjes als pleister op veel grotere wonden. Die cadeautjes worden ook nog eens als schuld door onszelf bekostigt.
Stad van Morgen besloot destijds te focussen op AiREAS en FRE2SH waar wél de energie problematiek op tafel kon komen maar als onderdeel van een oorzaak-gevolgen pakket. Dan dienen we wel met elkaar de ingrijpende maatregelen van herziening van stedelijke en gebiedsfuncties door te voeren. Dat laatste blijkt nog steeds lastig omdat gefragmenteerde belangenpartijen de keuzes nogsteeds bij zichzelf houden.
Eindhoven wil 36.000 woningen erbij bouwen maar kan nu al geen betaalbare energie voorziening garanderen aan de huidige bevolking. De stad telt de grootste dichtheid eenpersoons huishoudens in gezinswoningen. Individualisme is misschien financieel economisch interessant maar vanuit duurzame ontwikkeling en menselijkheid een drama. Het is de basis voor de enorme stijging in zorg behoeftes zoals geconstateerd in de COS3i aanpak voor sociale inclusie en bijbehorende verslaglegging. Die zorgbehoefte kan onvoldoende worden afgedekt door de enorme bureaucratisering in de zorg, de industrialisering ervan via verzekeringsmaatschappij, de kostenoptimalisatie die steeds wordt gezocht en de focus op systeem gerelateerde problemen, niet “de mens”.
Toen FRE2SH ongesubsidieerd ging experimenteren met de essentie van voedsel ontstond het grootste binnenstedelijk voedselsysteem in Eindhoven met betrokkenheid van allerlei ondernemers, restaurants en vele geïnspireerde bezoekers uit binnen en buitenland. Directe impact op de gezondheid, betrokkenheid van burgers en de luchtkwaliteit kon worden gegarandeerd. Toch reageerden overheid bestuurders met het sturen van ambtenaren om te controleren op niet bestaande regels in plaats van de initiatieven te omarmen en stimuleren. Uiteindelijk moest FRE2SH wijken voor de binnenstedelijke prioriteit van parkeren in plaats van regeneratieve voedselzekerheden. Ondertussen groeien de rijen bij de voedselbank, kan de voedselbank de vraag niet meer aan en stijgen de prijzen in de supermarkten nagenoeg exponentieel. Voedsel is voor FRE2SH een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, geen commodity dat we zomaar overlaten aan manipulatief en speculerend ondernemerschap.
Op Europees niveau zien we steeds sterkere impulsen om die gelijkwaardige verhoudingen tussen inwoners en lokale overheden te stimuleren (Horizon 2020 publicaties van 6 december 2022). Daar is echter voor steden moed en visie voor nodig maar ook de positieve uitnodiging zoals we die in Sustainocratie formuleren. Zelfstandig kan het systeem deze keuze vaak niet maken omdat ze nu eenmaal vast zit aan historisch ontwikkelde verhoudingen en functies. Maar als ze ingaat op de uitnodiging dan gaat de transformatie vanzelf, in stapjes en vanuit de verschillende prioriteiten die gevoeld en gezien worden. In de Stad van Morgen willen we dan niet meer over mogelijke “incompetentie” praten. Per slot van rekening kun je een blinde niet verwijten dat deze niet kan zien, om maar een metafoor te gebruiken. Wat wel verwijtbaar is wanneer er een onderbouwde keuze aangeboden wordt en men stoïcijns deze blijft negeren om daarna de rekening bij de bevolking neer te leggen in de vorm van ziektelast, onkosten en crisissen. De vraag of dit incompetentie is of een belangenafweging laten we in het midden. Dat er in deze afwijzing gaandeweg een juridische basis ligt om de verwijtbaarheid aan te kaarten via de rechtbank wordt zelfs in bepaalde Europese kringen aangemoedigd.
Ook hier wil de Stad van Morgen het liefst niet verdwalen in dreigementen en rechtszaken maar de uitnodiging blijven herhalen tot het samen nemen van verantwoordelijkheid rondom onze levensessenties, steeds met krachtigere bewoordingen. Tegenwoordig doen we dat het liefst met aantoonbare resultaten vanuit gebieden waar de stap naar deze vorm van niveau 4 samenwerking al wel wordt genomen, inclusief de kracht van het invoeren van ingrijpende veranderingen. Dat deze impactvolle veranderingen vaak vooraf veel onvrede en verzet ontvangen hoort bij de impopulariteit van verandering. Maar als de noodzaak onderbouwd is vanuit de essentie van ons voortbestaan en duurzaam welzijn, dan zal uiteindelijk de verandering met dankbaarheid worden bejubeld, al is het helaas altijd achteraf. Dat hoort bij leiderschap.
Beeld hierboven: samen verantwoordelijk voor onze gezondheid en leefomgeving (AIREAS) met de overheden, ondernemerschap, wetenschap en inwoners samen op gelijkwaardige basis.
Toen ik de doelstelling van de Stichting STIR aankondigde werd dit al snel door deelnemers de “Stad van Morgen” genoemd. Elke andere beeldvorming van een gemeenschap die niet gestoeld was op een stapel stenen werd al snel betiteld als “zweverig”. De werkelijkheid bestond vooral uit tastbare zaken waar financiële belangen aan werden verbonden. Alles wat riekte maar emotie, spiritualiteit, liefde, zingeving of samenhang werd al snel afgewezen als “onrealistisch”. Toch was dat laatste de wereld waarin stichting STIR zich al experimenterend positioneerde, een werkelijkheid van innerlijke waarden, gemeenschap, verbinding en integrale menselijkheid.
Deze week, 13 jaar na de aankondiging van de doelstelling van STIR, vielen enkele gesprekken op. Zij zijn tekenend voor de kentering die plaatsvindt en een weergave van veel meer gesprekken die we voeren vanuit STIR en alle waarden gedreven clusters die erin zijn ontstaan.
1. Jongeren willen wat anders
“Het liefst zou ik in een zelfvoorzienende community willen gaan verblijven waarin we samen zorg dragen voor onze behoeften”, zegt de 22 jarige jongeman. Hij sprak zijn frustratie uit over de laagbetaalde slavernij baantjes waarin hij van 8 uur in de ochtend tot 10 uur ’s avonds actief moest zijn als stage gecombineerd met een baan. Een zinloos en uitzichtloos bestaan waarin uitbuiting zichtbaar en voelbaar is. “Dit is een waanzinnige werkelijkheid waar ik niet mijn hele leven in wil verblijven,” stelde hij. Zijn vriendin beaamde dit volop. Zij werkt in de zorg en maakt dagelijks de eenzaamheid van ouderen mee die zelfstandig wonen in een veel te groot huis zonder contact met familie en een uitgestorven vriendenkring. “Is dit mijn toekomst?” vraagt ze zich af.
2. Jongeren willen anders werken
Een ander gesprek gaat over arbeidsvreugde, beloning en werken voor een baas. “Ik wil niet mijn hele leven een loonslaaf zijn. Ik wil baas zijn van mijn eigen leven. Ik wil reizen, dingen doen die ik leuk vind en nuttig. Ik wil variatie, diversiteit, positiviteit..”, vertellen jongeren tijdens een openhartig gesprek. Ze vertellen hoe ze opgegroeid zijn in een wereld vol onzekerheden. Gescheiden ouders, oorlogen, crisissen, plotselinge werkloosheid van ouders, financiële stress, armoede, noem maar op. Is dat de erfenis waar zij hun toekomst op moeten bouwen? Dat zien ze niet zitten. “Ik wil goed betaald worden voor mijn werk. Want ik wil financiële zekerheid maar ik wil ook mijn vrijheid behouden in plaats van vastroesten in afhankelijkheid die geen enkele garanties blijkt te bieden. Daarom pin ik mij niet vast op een enkele baan.”
We zien de logos´s van de Stad van Morgen, AiREAS, FRE2SH enz steeds vaker tussen de partners staan van leeromgevingen, lokaal, nationaal en internationaal
3. Leiderschap cirkel
Mensen die dagelijks leidinggevende functies bekleden in Parijs komen op bezoek bij de Samenleving van Morgen, zoals ik tegenwoordig de Stad van Morgen noem. Het past beter en wordt nu sneller geaccepteerd. De bezoekers hebben een leiderschap cirkel gevormd om samen op zoek te gaan naar inspiratie. “Op welke basis worden er besluiten genomen?” is de rode draad van hun bezoek. We kijken naar Eindhoven, de ontwikkelingsfasen van de stad, we praten over Sustainocratie, we bezoeken nieuwe creatieve werkplekken en leeromgevingen. Het valt hen op hoe enorm de maatschappij al aan het veranderen is, ook bij hen in Parijs.
Inspiratie opdoen bij Fontys, het High Tech Campus, de Stad Eindhoven en Sustainocratie
Men merkt op dat sinds COVID mensen uit de stad wegtrekken. Opgesloten zitten op een klein kamertje waar je je scheel voor betaald tijdens de lock-downs heeft hen bewust gemaakt van de negatieve kanten van de stedelijke ontwikkeling. Vervuiling, onpersoonlijk, onbetaalbaar. Parijs moet enorm veel moeite doen om mensen te behouden. Investeren in vergroening is daar een van. Maar iemand op het platteland kan wonen in de gezonde natuur, in een betaalbare, ruime woning met toegang tot werk via internet of zelfvoorziening door middel van samenwerking. De stad is een getto van financiële belangen waar niemand meer blij van wordt. De aanwezigheid van een theater, een restaurant of ziekenhuis weegt niet meer op tegen de stress van de stedelijke speculatieve werkelijkheid. Kwaliteit van leven zit toch echt anders in elkaar voor velen die de stap nemen wég uit de stad.
Ook het arbeidsproces verandert. Niemand wil meer werken voor een grote hiërarchische structuur. Dynamische creatieve clusters van ondernemende mensen zijn aantrekkelijker. Oplossingsgericht samenwerken en genoegdoening door eigen inzet en waardering is veel aangenamer dan hersendood een plekje hebben in een onpersoonlijke piramide. Aanwezig zijn wanneer nodig en daarin flexibel nut-gedreven zichzelf mogen zijn. Een totaal nieuw ecosysteem manifesteert zich dat zich ook met plezier richt tot de uitdagingen die wij als Sustainocratie voorschotelen. Ineens wordt de open ruimte van samen leven duidelijk door er samen creatief vorm aan te geven. Een andere menselijke wereld ontstaat waarin de rol van instellingen niet meer sturend is maar kaderend vanuit faciliterende, waarden gedreven cocreatie clusters.
Van hiërarchische sturing naar gekaderde open, creatieve, doelgerichte, samenwerking en cocreatie ruimte
Deze Samenleving van Morgen is er al en verdringt gaandeweg die starre, stressvolle, negatieve, vernietigende vorm van gisteren. De mens pakt haar vrijheid en verantwoordelijkheid terug en dwingt de ghettos van belangen op de knieën van faillissement of ingrijpende aanpassingen. Het is eigenlijk ongekend hoe snel deze ontwikkeling is gegaan en waar Stichting STIR al experimenterend, onderzoekend, uitnodigend en analyserend toe heeft bijgedragen. De recente lijst van gepubliceerde ervaringen is beschikbaar via de internationale site van Sustainocracy. We zijn er nog lang niet maar de transitie lijkt geen weg terug meer te kennen. En, zoals Italiaanse partners wijselijk zeiden: het is evolutie, geen revolutie.
Stad van Morgen 