Toen ik de doelstelling van de Stichting STIR aankondigde werd dit al snel door deelnemers de “Stad van Morgen” genoemd. Elke andere beeldvorming van een gemeenschap die niet gestoeld was op een stapel stenen werd al snel betiteld als “zweverig”. De werkelijkheid bestond vooral uit tastbare zaken waar financiële belangen aan werden verbonden. Alles wat riekte maar emotie, spiritualiteit, liefde, zingeving of samenhang werd al snel afgewezen als “onrealistisch”. Toch was dat laatste de wereld waarin stichting STIR zich al experimenterend positioneerde, een werkelijkheid van innerlijke waarden, gemeenschap, verbinding en integrale menselijkheid.

Deze week, 13 jaar na de aankondiging van de doelstelling van STIR, vielen enkele gesprekken op. Zij zijn tekenend voor de kentering die plaatsvindt en een weergave van veel meer gesprekken die we voeren vanuit STIR en alle waarden gedreven clusters die erin zijn ontstaan.

1. Jongeren willen wat anders

“Het liefst zou ik in een zelfvoorzienende community willen gaan verblijven waarin we samen zorg dragen voor onze behoeften”, zegt de 22 jarige jongeman. Hij sprak zijn frustratie uit over de laagbetaalde slavernij baantjes waarin hij van 8 uur in de ochtend tot 10 uur ’s avonds actief moest zijn als stage gecombineerd met een baan. Een zinloos en uitzichtloos bestaan waarin uitbuiting zichtbaar en voelbaar is. “Dit is een waanzinnige werkelijkheid waar ik niet mijn hele leven in wil verblijven,” stelde hij. Zijn vriendin beaamde dit volop. Zij werkt in de zorg en maakt dagelijks de eenzaamheid van ouderen mee die zelfstandig wonen in een veel te groot huis zonder contact met familie en een uitgestorven vriendenkring. “Is dit mijn toekomst?” vraagt ze zich af.

2. Jongeren willen anders werken

Een ander gesprek gaat over arbeidsvreugde, beloning en werken voor een baas. “Ik wil niet mijn hele leven een loonslaaf zijn. Ik wil baas zijn van mijn eigen leven. Ik wil reizen, dingen doen die ik leuk vind en nuttig. Ik wil variatie, diversiteit, positiviteit..”, vertellen jongeren tijdens een openhartig gesprek. Ze vertellen hoe ze opgegroeid zijn in een wereld vol onzekerheden. Gescheiden ouders, oorlogen, crisissen, plotselinge werkloosheid van ouders, financiële stress, armoede, noem maar op. Is dat de erfenis waar zij hun toekomst op moeten bouwen? Dat zien ze niet zitten. “Ik wil goed betaald worden voor mijn werk. Want ik wil financiële zekerheid maar ik wil ook mijn vrijheid behouden in plaats van vastroesten in afhankelijkheid die geen enkele garanties blijkt te bieden. Daarom pin ik mij niet vast op een enkele baan.”

3. Leiderschap cirkel

Mensen die dagelijks leidinggevende functies bekleden in Parijs komen op bezoek bij de Samenleving van Morgen, zoals ik tegenwoordig de Stad van Morgen noem. Het past beter en wordt nu sneller geaccepteerd. De bezoekers hebben een leiderschap cirkel gevormd om samen op zoek te gaan naar inspiratie. “Op welke basis worden er besluiten genomen?” is de rode draad van hun bezoek. We kijken naar Eindhoven, de ontwikkelingsfasen van de stad, we praten over Sustainocratie, we bezoeken nieuwe creatieve werkplekken en leeromgevingen. Het valt hen op hoe enorm de maatschappij al aan het veranderen is, ook bij hen in Parijs.

Men merkt op dat sinds COVID mensen uit de stad wegtrekken. Opgesloten zitten op een klein kamertje waar je je scheel voor betaald tijdens de lock-downs heeft hen bewust gemaakt van de negatieve kanten van de stedelijke ontwikkeling. Vervuiling, onpersoonlijk, onbetaalbaar. Parijs moet enorm veel moeite doen om mensen te behouden. Investeren in vergroening is daar een van. Maar iemand op het platteland kan wonen in de gezonde natuur, in een betaalbare, ruime woning met toegang tot werk via internet of zelfvoorziening door middel van samenwerking. De stad is een getto van financiële belangen waar niemand meer blij van wordt. De aanwezigheid van een theater, een restaurant of ziekenhuis weegt niet meer op tegen de stress van de stedelijke speculatieve werkelijkheid. Kwaliteit van leven zit toch echt anders in elkaar voor velen die de stap nemen wég uit de stad.

Ook het arbeidsproces verandert. Niemand wil meer werken voor een grote hiërarchische structuur. Dynamische creatieve clusters van ondernemende mensen zijn aantrekkelijker. Oplossingsgericht samenwerken en genoegdoening door eigen inzet en waardering is veel aangenamer dan hersendood een plekje hebben in een onpersoonlijke piramide. Aanwezig zijn wanneer nodig en daarin flexibel nut-gedreven zichzelf mogen zijn. Een totaal nieuw ecosysteem manifesteert zich dat zich ook met plezier richt tot de uitdagingen die wij als Sustainocratie voorschotelen. Ineens wordt de open ruimte van samen leven duidelijk door er samen creatief vorm aan te geven. Een andere menselijke wereld ontstaat waarin de rol van instellingen niet meer sturend is maar kaderend vanuit faciliterende, waarden gedreven cocreatie clusters.

Deze Samenleving van Morgen is er al en verdringt gaandeweg die starre, stressvolle, negatieve, vernietigende vorm van gisteren. De mens pakt haar vrijheid en verantwoordelijkheid terug en dwingt de ghettos van belangen op de knieën van faillissement of ingrijpende aanpassingen. Het is eigenlijk ongekend hoe snel deze ontwikkeling is gegaan en waar Stichting STIR al experimenterend, onderzoekend, uitnodigend en analyserend toe heeft bijgedragen. De recente lijst van gepubliceerde ervaringen is beschikbaar via de internationale site van Sustainocracy. We zijn er nog lang niet maar de transitie lijkt geen weg terug meer te kennen. En, zoals Italiaanse partners wijselijk zeiden: het is evolutie, geen revolutie.