Evolutie

Toen rond 1905 het eerste ziekenfonds voor werknemers (1900) werd overgenomen door de overheid, en zich ontwikkelde als verplichte ziekenkosten verzekering voor de hele bevolking, ontstond langzaam de blauwdruk voor een zorgmaatschappij. In de naoorlogse jaren 60 en 70 groeiden die uit tot een “verzorgingsmaatschappij” waarin de overheid allerlei verantwoordelijkheden naar zich toe trok die uiteindelijk zouden leiden tot een enorm waterhoofd aan kostbare belangen. De consequenties voor de hele samenleving waren destijds nog niet te overzien. Nu, drie generaties verder, kunnen we dat wel.

We gaan natuurlijk uit van de goede bedoelingen van die oorspronkelijke opzet. Argumenten zoals het voorkomen van nieuwe oorlogssituaties door maatschappelijke onrust, de te verwachten vergrijzing, het ontzorgen van ouders ten bate van het arbeidsproces, een vangnet voor tijdelijke arbeidsongeschikten, zieken of werklozen, enz hadden een onderbouwde logica.

Als we nu afstandelijk naar de ontwikkelingen kijken dan zien we dat verzorging gaandeweg verward werd met bemoeizucht en betutteling. Daar werd een wildgroei aan instanties, regelgeving en bijbehorende dossier ambtenarij aan verbonden. Dit waterhoofd aan belangen groeide uit tot een meerkoppig gezwel dat een eigen leven ging leiden. Een leven die de werkende Nederlander al snel niet meer kon opbrengen waardoor de extra benodigde financiering verlegd werd via het schuldenpakket naar een speculatieve benadering van een groei-economie. De steeds afhankelijker wordende groepen van de bevolking werd steeds vaker gezien als profiteurs dan als zorgbehoevenden. De financiële belangenwereld werd het infuus waar het waterhoofd zich mee in stand moest houden. Dwang en controle werden meer norm dan uitzondering met een groeiend ambtenaren apparaat dat dit moest uitvoeren.

Dit alles heeft een evolutionaire logica binnen de context van een maatschappij die gefocust is op afstemming via onderlinge geldbelangen. De problemen hebben de tendens zich exponentieel op te stapelen terwijl belang gehecht wordt aan de tendens niet het omkeren ervan. Kortom instellingen worden onderdeel van het probleem, niet de oplossing waardoor ze zichzelf overbodig zouden maken.

Sinds de bankencrisis van 2008 werd de onhoudbaarheid van dit waterhoofd duidelijk, mede wegens de manipulatieve krachten die eruit waren ontstaan. De bankwereld was niet de enige waar misbruik tot luchtbellen was uitgegroeid. Overal om ons heen is het misbruik zichtbaar en komt tot uiting via klimaatproblemen, groeiende armoede, drama’s zoals de toeslagenaffaire, vervuilingspatronen en afvalbergen, groeiende groepen getraumatiseerde inwoners in uitzichtloze situaties, algehele ongezondheid, enz. Daar komt nu ook de dreiging van pandemieën bij, golven van ziektepatronen in dichtbevolkte gebieden, vooral daar waar ongezondheid of ongezonde situaties zich voordoen.

Waar in feite steeds meer zorg nodig is wordt al jaren structureel kosten bespaard die nopen om de maatschappij aan banden te geleggen omdat men de toegeëigende verantwoordelijkheden niet meer aankan. Het waterhoofd blijft zichzelf voeden als een gezwel dat steeds meer pijn doet dan het verzacht. De wereldwijde drang tot vaccinatie en technologische controle middelen zijn een zoveelste uiting van de machteloosheid die men met dwang tracht te verdoezelen.

Een extra dimensie van de problematiek is dat de huidige vorm van democratie niet bijdraagt aan de oplossing. De stemmen van de meest afhankelijke bevolkingsgroepen bepalen veelal de uitkomst van verkiezingen. Men is over het algemeen bang om vermeende zekerheden te verliezen. Zo komen de grote structurele uitdagingen pas aan bod als alles fout dreigt te gaan of instort. Er is een vorm leiderschap ontstaan van meerlaagse, in stand te houden eigenbelangen, niet duidelijke visie noch mindset op gebied van duurzame menselijke en maatschappelijke vooruitgang.

De transitie naar de geoliede horizontale welzijnsmaatschappij

Gezondheid en welzijn kun je niet kopen, ook niet inspuiten met vaccins. Gezondheid komt tot uiting middels bewustwording, eigen en samen gedragen verantwoordelijkheid, innerlijk drijfveren, participatieve betrokkenheid en een gezondheid gedreven beleid tot samenwerking. Zo’n welzijn gedreven maatschappij is geen kostenpost vanuit zorg, betutteling en regelgeving. Het is een verantwoordelijkheid gedreven co-creatie van iedereen die betrokken is bij dit welzijn, voor zichzelf en allemaal samen. Dat geldt voor de inwoners zelf, de overheid, de kennisinstellingen, het bedrijfsleven en het onderwijs.

“In de natuur is alles altijd gezond. Dat wat ongezond is sterft en maakt plaats voor een nieuwe cyclus van gezondheid”, een keiharde en onaangename waarheid die ook geldt voor de mens en haar instanties. Daarom heeft Sustainocratie “gezondheid” als eerste natuurlijke kernwaarde opgenomen waar we allemaal samen verantwoordelijk voor zijn. Althans, als we ons duurzame voortbestaan serieus willen nemen.

In plaats van de wildgroei aan belang dragende instanties dient de bevolking een belangrijk deel van haar eigen verantwoordelijkheid weer op zich te nemen, eventueel geholpen door gespecialiseerde instellingen die mede het hogere welzijnsdoel invulling geven en niet puur het eigenbelang. Deze instellingen ontwikkelen een geïntegreerde functie in het gemeenschappelijke, multidisciplinaire setting waarin inzet, doelstellingen en verantwoordelijkheden samen worden afgestemd.

De eerste stap is dat de bevolking zelf die verantwoordelijkheid omarmt door de ondernemende stappen te zetten in de invulling van haar gezondheid als basisbehoefte en van daaruit een nieuwe relatievorm op te bouwen met haar institutionele en natuurlijke omgeving.

Dat is een lastige stap als men al generaties lang niet meer gewend is om een community te vormen en samen de verantwoordelijkheden van onderlinge verzorging te dragen. Ook lastig als men gewend is aan een schijnovervloed via consumptieve keuzes en ineens de levensstijl moet downgraden naar datgene wat de community zelf kan produceren/cocreëren. Toepassing van kennis, technologie en innovaties kan daarbij van grote hulp zijn maar dan moet men er eerst weer mee leren omgaan. Ondanks de moeilijkheden zien we dit toch gebeuren.

Het zijn de pioniers in de wijken, in de buurten, die de basis opzetten voor een groeiende samenhorigheid en betrokkenheid. Gaandeweg bouwt de geld en andere afhankelijkheid af en groeit de waardecreatie en verdeling onderling. Het oude waterhoofd probeert zichzelf even krampachtig in stand te houden maar loopt lekgeslagen gaandeweg leeg. Bij de regionale overheden is dit bewustzijn steeds sterker aan het doordringen en ontstaan er coalities met de lokale bevolking. De Sustainocratische aanpak is daar al enige tijd een voorbeeld van met de Stad van Morgen als horizontale verbinder aan een vijftal gedefinieerde kernwaarden, waaronder gezondheid.

Ook dát is evolutie…