Tussen 1000 schilderijen van de reizende expo gaan we samen in gesprek
Tag: duurzaamheid
Mooie rede van Prof. Jan Jonker
Het is verrassend dat Prof. Jan Jonker deze duurzaamheid rede geeft. Verrassend voor mij omdat ik in het verleden contact had en amper aansluiting vond met mijn eigen beleving vanuit Sustainocratie. Nu daarentegen bespeur ik een steeds sterkere conversie in zijn huidige woorden met die van mij. Reden genoeg om het te delen via de Stad van Morgen waarin we veel toepassen wat hij in de rede benoemd…
We staan onszelf in de weg
Het was weer een mooie bijeenkomst in de raadzaal van Eindhoven. Het ging over de Sustainable Development Goals (SDG). Verschillende mensen kwamen aan het woord. Zoals iemand van Philips die de organisatie ophemelde over hun prachtige plannen en resultaten. Of de wethouder van Oss die oprecht en open hun commitment toonde met concrete voorbeelden en een persoonlijke missie rondom een nieuw soort Oss DNA waarin ook de burgemeester een belangrijke rol speelt. Er was een jonge dame die in het Engels pleitte voor geluk als uitgangspunt.
Allemaal goede intenties. Maar tijdens de discussies breken de goede voornemens al snel in stukjes van belangen. De wethouder van Oss legt zich erbij neer dat het ook wel eens tegenstrijdige belangen zijn waardoor partners even niet mee doen. Philips wil graag verkopen en een belangrijk deel van haar omzet genereren uit deze goals, maar zichzelf ter discussie stellen (bijvoorbeeld als mede veroorzaker van luchtvervuiling door haar wereldwijde productie en distributie aanpak) in dezelfde context, dat blijkt moeilijker. Geluk is een argument voor workshops, niet voor een zorg voor elkaar aanpak. De statistieken tonen dat armoede in Eindhoven ondertussen steeg van 7% naar 10%.
Kortom,we staan onszelf in de weg. We willen wel maar hebben een cultuur van belangen geschapen waarin geen gemeenschappelijke verantwoording wordt afgelegd. Toen de Stad van Morgen daarop wees nam de voorzitter van de bijeenkomst het woord met de prikkelende opmerking dat deze bijeenkomst (let wel, op de vooravond van verkiezingen, in de avonduren, in het openbare debat) al voldoende blijk was van het nemen van verantwoordelijkheid door de gemeenteraad omdat vele fracties aanwezig waren die avond. De uitnodiging om dan met zijn allen lid te worden van AiREAS en verantwoordelijkheid te nemen voor het samen co-creëren van een gezonde stad (waarin veel sustainable goals verweven zitten) werd door dezelfde avondvoorzitter aan de kant geschoven.
Voor velen was deze actie van de avondvoorzitter een duidelijke blijk dat de belangenmethodiek boven alles belangrijker wordt gevonden dan de gemeenschappelijk gedragen verantwoordelijkheid. Het was ook een verwijzing dat, ondanks het open karakter van de bijeenkomst, de raad alles bepalend is. Een bevestiging dat we onszelf systematisch in de de weg staan. De VN goals leveren een leuk permanent debat op, houdt veel mensen bezig, maar als het puntje bij paaltje komt dan gaan de belangen voor.
De SDG is, net als de Sustainocratische kernwaarden, een aangelegenheid van ons allemaal, niet alleen het beleid. Mensen uit de zaal wilden erop reageren maar kregen de kans niet en maakten hun verbazing en boosheid kenbaar achteraf. Gedurende de interacties waren er wel enkele sprekers die een response wisten te verweven en het integraal denken, projectmatige partnerschappen en het creëren van politiek onafhankelijke samenwerkingsverbanden, als evolutionaire noodzaak zagen.
Mensenwerk
Wat ook de doelstellingen mogen zijn, het blijft mensenwerk om ze te bereiken. En bij mensenwerk hebben we te maken met allerlei vormen van het omgaan met de werkelijkheid. Die menselijke complexiteit hebben we al vaak weergegeven in de verhouding tussen het zijn en het doen. Dat geldt ook voor gemeenschappen.
Dat zien we ook terug in de bestuurlijke werkelijkheid. De keuzes die men maakt. Zo publiceren de Verenigde Naties de sustainable development goals op een bepaalde manier welke consensus en support heeft opgeleverd van de vele deelnemende landen. Maar de steden kunnen de vertaling naar hun eigen werkelijkheid aanpassen.
Neem als voorbeeld de Gemeente Oss. Deze heeft de erkenning gekregen dat ze het beste de SDGs vertegenwoordigen. Als we dan kijken naar de nuance van deze gemeente in het publiceren van de doelstelling dan zien we bijvoorbeeld dit verschil bij nummer 8±
- Verenigde Naties SDG nummer 8: Decent work and economic growth
- Gemeente Oss SDG nummer 8: Fatsoenlijk werk en een gezonde economie
Het verschil is subtiel maar belangrijk. Een gezonde economie op gebiedsniveau is niet noodzakelijkerwijs een groei economie, in tegendeel. Groei economieën leveren stress en gebrek aan ethisch bewustzijn omdat groei alles bepaalt. Een gezonde economie zoekt harmonie en symbiose maar geen groei. Men is bewust en zoekt ethiek en samenhang. Een stad is als een bos. Bomen, bloemen en struiken groeien in een bos maar het bos groeit niet, het bruist van levendigheid. Dat is ook een stad. Als een stad zich concentreert op economische groei dan gaat dat ten kosten van de bruisende levendigheid die de stad in stand houdt. Oss gaf een belangrijke inspiratie.
Gemeentelijke Duurzaamheid Index
We zijn als maatschappij vooral in de ban geraakt van economische indexen. Ons besteedbare vermogen, het huishoudboekje, ons salaris, de hoogte van de uitkering, koopkracht, beurskoersen, winst, enz vertroebelen onze kijk op de wereld. Die indexen zijn zo sturend geworden dan we vaak vergeten dat economie geen doel op zich is maar hooguit een middel. Het doel van elk levend organisme (zoals de mens) is een duurzaam en evolutionair voortbestaan van zichzelf als soort en wat daaruit ontstaat. Het gaat dan niet alleen om het welzijn zelf maar ook de manier waarop we er zelfbewust aan bijdragen. Steeds vaker worden mensen, bestuurders en instanties zich ervan bewust dat we ons te afhankelijk hebben gemaakt van economische prikkels en belangen waardoor we de consequenties voor ons echte voortbestaan uit het oog zijn verloren, sterker nog, we zijn er niet eens meer integraal bij betrokken…. totdat we ermee worden geconfronteerd. Maar dan is het te laat.
Daarom zien we dat steeds meer mensen en instanties afstand doen van economie als maatstaf. In de Stad van Morgen hanteren wij de 5 kernwaarden van Sustainocratie als maatstaf voor onze eigen definitie van duurzame menselijke vooruitgang. We kunnen daar met gemak een index van maken. Dat levert echter redelijk frustrerende resultaten op omdat in de wereld van verstedelijking die kernwaarden juist nooit echt een rol hebben gespeeld en derhalve op alle fronten een dikke onvoldoende scoren. Dat in schril contrast met de economische cijfers van een stad die vooral zijn gebaseerd op de waardering in geld van vastgoedtekorten, arbeid en goederenstromen. Men kijkt dan naar een groei-economie terwijl veelal de rekeningen, in de vorm van maatschappelijke lasten, vervuiling, criminaliteit en risico’s, via schulden, belastingen, kostenbesparingen en regelgeving gemanaged wordt zonder de echte oorsprong van de problemen onder ogen te zien. Men wil gewoon meer economische groei omdat er macht aan wordt ontleend maar er geen enkele betere of harmonieus duurzame wereld uit voortkomt.
Binnen de contouren van Sustainocratie blijken de steden daarom dodelijk kwetsbaar en die kwetsbaarheid wordt vooral veroorzaakt door focus op (groei)economie in plaats van het nastreven van echte kernwaarden. Een mooi initiatief dat zich tussen de twee werelden plaatst is de Gemeentelijke Duurzaamheid Index (GDI). De definitie die men hanteert voor duurzame vooruitgang is gebaseerd op de Brundtland definitie van de VN uit 1987 maar men geeft er wel een geheel eigen wending aan. Die wending maakt het waardevol omdat men economie nuanceert tussen mens en milieu. De PPP (people, planet, profit) beweging zien we erin terug maar wel met “profit” als middel en niet als doel zoals velen het nog steeds zien. In de Stad van Morgen vertalen we het Engelse “profit” niet in geldwinst maar maatschappelijke en ecologische meerwaarde. De GDI baseert zich op publiekelijk beschikbare gegevens en waardeert deze langs een as van 0 tot 10. Door allerlei parameters in te delen in de PPP kaart ontstaat een scoreplaatje van de betreffende gemeente. Zo kan iedereen meekijken naar het beleid en de effectiviteit ervan op gebied van de GDI definitie van duurzaamheid. Ook de landelijke ontwikkeling vertonen een beeld dat zeker de moeite waard is om naar te kijken en als betrokken maatschappelijke groepen eens wat mee te doen.
Eindhoven scoort volgens GDI een onvoldoende: 4, iets slechter dan gemiddeld Nederland (4,3)
Het burger stadsdebat van eind oktober heeft aangetoond dat Eindhovens burgerschap haar bestuur verwijt om met veel te weinig ambitie bezig te zijn. Ook de enorme tendens van sociaal ondernemen dat een vlucht neemt in het gebied wordt onvoldoende erkend of gefaciliteerd. Men laat zich nog teveel beïnvloeden door conservatieve, vaak twijfelachtige economische lobby’s in plaats van het nastreven van kernwaarden en duurzaam vooruitstrevende indicatoren. Als we naar de GDI kijken dan zijn het vooral de kleinere gemeenschappen die goed scoren terwijl de grotere steden, het Noorden en absolute Zuiden van Nederland veel te wensen over laten. Provinciaal zien we Noord en Zuid Holland, Utrecht, Zeeland, Groningen en Limburg als slechtst scorende gebieden. Al met al pleit dit niet voor verstedelijking en als we dan toch steden wensen dan moet het beleid drastisch veranderen.
Webinars Stad van Morgen
De STIR Academy is de organisatie waarin wij alle opgebouwde ervaringen borgen die wij op hebben gedaan met ons eigen waarden gedreven ondernemerschap gedurende de laatste 15 jaar. Boeken zoals `Handboek voor de (toekomstige) Marktleider´, `Succesgids voor Ondernemers´, `Geheimen van echte Welvaart´ en `Sustainocratie, de nieuwe democratie´ introduceren allemaal nieuwetijdse inzichten en instrumenten voor een categorie ondernemers die `het anders willen doen´.
Met het gebruik van de moderne technieken van deze tijd kunnen we de inzichten delen en pioniers helpen die zich op deze innovatieve weg willen gaan ontwikkelen. Naast de STIR videoconferencing HUBs, die we in Europees verband gebruiken om succesvolle pioniers in de steden van Europa te koppelen met mogelijke partners in de andere steden, introduceren we nu ook een serie webinars voor de presentatie van de inzichten en online 1 op 1 coaching.
Op advies van partners gebruiken we in eerste instantie AnyMeeting als platform omdat het voor onze doelstelling meer dan voldoende mogelijkheden biedt en kwalitatief goed blijkt te werken.
De eerste webinar is op 16 december om 09:30 en introduceert het Piramide Paradigma. In 2015 volgt een hele serie waarbij ook de mogelijkheid bestaat om online gecoacht te worden in uw eigen ondernemerschap. Daarbij zullen de (internationale) pioniers (uit de STIR HUBs) die u volgt desgewenst ook een ondersteunende rol spelen inclusief de uitdaging die u met hen bindt.
Heeft u belangstelling in het ontvangen van uitnodigingen voor deze webinars dan kunt u zich melden bij:
Nicolette Meeder: nicolette.meeder@stadvanmorgen.com onder vermelding van uw naam, telefoonnummer en emailadres.
De grootste veranderaar is bewustwording
De maatschappij is een vorm van samenleven waaraan wij zekerheden ontlenen. We zouden ons erin veilig moeten voelen,…. en betrokken. Wanneer dit niet meer zo is dan worden we ongerust, angstig zelfs, met de bijkomstigheid dat we allerter worden over om omgeving. De spanning voedt ons bewustzijn en beinvloedt ons gedrag en de keuzes die we maken.
In 2009 zei de Chinese schrijfster Lulu Wang tijdens een gesprek over Oost en West met Jean-Paul Close “een oude Chinese opvatting leert ons dat als een mens 70% krijgt wat ie nodig heeft en 10% ergernis, de maatschappij zich vooruitstrevend ontwikkelt”.
Behoefte, noodzaak, ergernis zijn drijfveren voor inzet. Maar bewustwording zorgt dat die inzet ook waarde gedreven is. Het is allemaal een vorm van energie die zorgt dat wij open gaan staan voor prikkels die wij anders niet zouden waarnemen. Zo’n maatschappelijk spanningsveld is bewust en onbewust voelbaar maar beinvloed altijd ons gedrag en de keuzes die we maken.
Bewustzijn als veranderaar
Hoe meer we open gaan staan voor de ontwikkeling van dit spanningsveld des te meer aanspraak we maken op onze innerlijke vermogens om ermee om te gaan. Angst of onzekerheid zijn prikkels die ons motiveren op zoek te gaan naar het tegenovergestelde. We zijn bereid dingen te doen die verandering teweeg brengen bij onszelf, onze omgang met anderen en in onze opvattingen rond de diversiteit aan keuzes die we maken. Bewustwording is zo een motortje van verandering.
Verandering? Maar wat?
Bewustwording is lastig. Het raakt het geweten met praktische en ethische vraagstukken. De vragen zijn gemakkelijk te stellen maar de antwoorden erg moeilijk te vinden. Wij (Stad van Morgen) noemen dit “de complexiteit”.
Vaak is een minieme gedragsverandering al voldoende om een geheel nieuw levenspad te gaan bewandelen. Maar de som van deze minimale zelfbewuste keuzes binnen een maatschappij hebben vaak grote gevolgen. De grote lijnen veranderen daardoor ook.
Wat verandert eerst?
Grote institutionele bedrijven en overheden plannen hun toekomst door lijntjes door te trekken uit het verleden. De toekomst voorspellen kunnen zij niet. Verandering komt door innovaties die zij introduceren bij die voorspelbaarheid. De meeste doorslaggevende veranderingen beginnen dan ook klein en bijna onopgemerkt. Ze worden pas groot als belangen van klein en groot zich verenigen. En dan zijn er nog veel onvoorspelbare risicos dat iets nooit doorstoot maar ergens in het belangenspel blijft hangen. Groot is daarom vaak bureaucratisch, log en besluiteloos maar machtig. Klein is creatief, flexibel maar kwetsbaar.
Iets anders ontstaat tijdens een grote crisis. De grote belangen vallen om en scheppen ruimte voor allerlei nieuwe initiatieven. Men is ook sneller in staat om tegen of juist om samen te werken uit eigenbelang. Men is ook op groter niveau ineens “bewust” geworden.
MVO Loont bijeenkomst open reflectie
Op 28 februari 2013 mocht ik op uitnodiging van Duurzaam Eindhoven een korte introductie doen tijdens de eerste MVO Loont bijeenkomst in Eindhoven. Enige maanden daarvoor was ik benaderd door Michael Dawkins van Open Coffee met de vraag of ik de uitleg van mijn zomerse, spontaan gemaakt YouTube filmpje ter plekke in levende lijve zou willen herhalen? Natuurlijk wil ik dat graag want de theorie die ik uiteenzet is nodig voor de medemens om te snappen dat we omringd worden door verschillende wereldbeelden die we pas zien als wij het onderscheid weten te maken. Het ene wereldbeeld is dan wel dominant maar valt om. Het andere (Sustainocratie) is gloednieuw maar vindt wel haar prille oorsprong in Eindhoven. De aanwezigen kunnen altijd helpen het ene uit te vergroten als men met een maatschappelijke verantwoordelijkheid of bewustwordingproces aanwezig is. MVO Loont is een titel met een dubbele interpretatie. “Lonen” kan in geld uitgedrukt worden en ook in meerwaarde. Het is dus een uitnodiging voor beide belangstellenden.
Mijn taak was om het “bredere perspectief” van maatschappelijk verantwoordelijkheid te schetsen aan de 60 a 70 aanwezigen in het Van Abbe Museum. Daar kreeg ik 10 minuten de tijd voor. Persoonlijk hoopte ik dat ik een enkeling voldoende wist te inspireren zodat men met een frisse kijk op de wereld na afloop weg zou gaan.
Definitie duurzame vooruitgang
Na mijn introductie nam gespreksleidster Tamara Meerman weer over en installeerde een panel van lokale ondernemers:
- Cor van Egdom – Egdom security,
- Frans Liebregts – vastgoed
- Ralph Rijnders – Price Waterhouse
Voordat Tamara een gesprek aanging met deze ondernemers deed zij eerst een introductie over de definitie van “duurzaamheid”. Tot mijn verrassing presenteerde zij de Brundtland definitie uit 1987 van de Verenigde Naties. Met signalen probeerde ik haar duidelijk te maken dat deze definitie al lang is achterhaald en dat wij in Eindhoven een nieuwe hebben gedefinieerd waarop allerlei initiatieven zijn gebaseerd. Toen zij daarna een aantal stellingen presenteerde uit het programma van The Natural Step werd mij duidelijk dat die Brundtland definitie nodig was geweest om daarna de stellingen te kunnen presenteren. Die gingen natuurlijk over ons bewustzijn dat wij goed om moeten gaan met onze Aarde en grondstoffen in onze consumptiepatronen en productiviteit.
Zelf heb ik afstand gedaan van de Brundtland definitie omdat ik in de filosofie van Sustainocratie de mens centraal stel en een definitie nodig had waar ikzelf, bedrijven, overheden en alle individuen en instellingen verantwoordelijkheid voor kunnen nemen. De definitie van Brundtland is een soort verantwoordelijkheid besef maar geen commitment vanuit het huidige gedrag. Het was boeiend om te zien dat de discussie daarna helemaal ging over voorbeelden van duurzame producten, productiviteit en die vorm van ondernemerschap. Ik maakte de opmerking dat de bedrijven die dit goed doen en vooral vanuit hun eigen authenticiteit langs de zijns – as die ik had gepresenteerd, tot 4 x winstgevender waren dan de andere bedrijven. Zij waren ook veelal de motor achter maatschappelijk verandering, niet door hun producten maar door de manier waarop zij hun producten koppelen aan een maatschappelijk transitie, zoals Sustainocratie dat structureel beoogd. Veel mensen in de zaal benadrukten dat het om de mens gaat en niet de producten.
MVO Loont eindigde met de statement dat men de “keten dient te verduurzamen”. Deze logische opvatting in een geldhankelijke maatschappij wordt ook gedeeld door de andere spelers in verduurzamingsprocessen, zoals Urgenda, Cradle to Cradle en MVO Nederland. Het is een nobel streven dat in Sustainocratie maar deels functioneert omdat wij juist de hele keten ter discussie stellen. De keten wil namelijk in haar geheel geen verantwoordelijkheid nemen voor de mens. De mens zelf is het eindpunt van het consumptienetwerk dus kan zelf gewoon geen verantwoordelijkheid nemen, behalve door te consuminderen. Dat is echter net zo erg als het afkicken van een verslaving en gaat dus niet gebeuren. Sustainocratie plaatst de mens centraal in het proces en duurzame menselijke vooruitgang als gemeenschappelijk uitgangspunt. Het verandert wezenlijk de onderlinge relaties omdat de mens en haar instanties zelfredzaam moeten trachten het lokale welzijn samen te creeren in plaats van in te kopen.
Zie hier de YouTube film van de hele bijeenkomst: http://youtu.be/AIap6FseuDw
Geen goed of fout
Eer is natuurlijk geen goed of fout in geen enkele aanpak. Zelf geloof ik het meeste in Sustainocratie natuurlijk maar die aanpak ligt het verst bij de huidige beleving van duurzaamheid omdat het om de mens gaat en niet om productie en consumptie. Het verlangt ook een nieuwe maatschappelijke organisatie die wij misschien in Eindhoven met enige schoorvoetende belangstelling omarmen als experiment (Living Lab) maar waar grotere steden en andere culturen veel meer moeite mee zullen hebben door verschillende machtsverhoudingen. The Natural Step, Cradle to Cradle, MVO Loont, enz past daarom vooralsnog veel beter in de huidige maatschappelijke structuur omdat zij deze van binnenuit trachten aan te pakken zonder ze ter discussie te stellen. Voor de korte termijn zullen deze werkwijzen zeker bij dragen aan het proces. Voor de lange termijn zullen zij de chaos niet kunnen voorkomen en de crisissen ook niet omdat die niet aan de producten of verantwoordelijkheid besef in de fragmenten van de keten ligt. Deze ligt aan de maatschappelijke structuur van onderlinge afhankelijkheden. Sustainocratie kan een chaos voorkomen doordat het de maatschappij op een andere manier samenstelt maar dan moeten alle partijen zich schikken. Dat laatste is vooralsnog een gedeeltelijk utopie. Voor mij is het werkelijkheid en ook voor steeds meet mensen in mijn omgeving. Als het zich verspreid kan het snel gaan. Gebieden als Eindhoven kunnen doorslaggevende voorbeelden vormen maar of dit voldoende is om de gehele wereld tijdig bewust te maken van de kansen en verantwoordelijkheden is nu nog te betwijfelen. Het is echter het proberen waard want elke stap in de goede richting is er een. Een chaos in de huidige, moderne wereld is zo alles vernietigend dat wij ons zouden doodschamen als we niet alles op alles gezet zouden hebben om betekenisvol elke kans te omarmen waar wij wetenschap van krijgen.
Ik blijf natuurlijk Sustainocratie uitleggen en zelf initiatieven nemen waar ik iedereen toe uitnodig. Alle andere initiatieven plaveien de weg er naar toe en kunnen altijd rekenen op mijn hulp. Er zijn vele wegen naar Rome, en nu ook naar Eindhoven, dat als voorbeeldstad in al haar complexiteit toch een weerspiegeling is van de hele wereld. Als wij het kunnen op kleine schaal en samen stappen maken dan kan de hele mensenwereld het ook. Het goede voorbeeld doet altijd volgen en daarom, ondanks alles, ben ik blij om hier te wonen en mij te omringen met mensen die er toe doen.
Dank MVO loont. Voor mij heeft dit ook weer geloond. We gaan door tot het loont voor de hele mensheid.
Sustainocratisch debureaucratiseren
De Nederlandse maatschappij zitten in een spagaat tussen de macht van de alles blokkerende dictatoriale bureaucratie en de vrijheid van de vooruitstrevende democratie. Sinds de introductie van Sustainocratie in 2012 kunnen machthebbers die niet gehinderd zijn door bureaucratisch eigenbelang een betekenisvolle vooruitstrevende stempel drukken met debureaucratisering tot gevolg binnen een maatschappij die anders in een crisis en opstand zou belanden. Dit gebeurt vooralsnog op lokaal, gemeentelijk niveau maar kan wereldwijde proporties aannemen als de waarde ervan ook door autoritaire personen wordt ingezien. De bestuurders hebben een uitvergrote verantwoordelijkheid, ook in de ze keuze, maar elk van ons heeft die keuze ook als bestuurder van ons dagelijks leven.
Bureaucratie is heerszucht, geen vooruitgang
De Nederlandse maatschappij is bol komen te staan van heerszuchtige praktijken die de vooruitgang in de weg staan. De crisissen die ons land al decennia lang teisteren hebben die bureaucratie alleen maar verder aangewakkerd. Deze heeft zich alleen in stand weten te houden door de speculatie rond grond, vastgoed en zorg met de hulp van een vrijgegeven financiële markt. De economie groeit nu al geruime tijd niet meer omdat het spel uit is en in ons land geen andere bronnen van waardecreatie zijn overgebleven die de klappen kunnen opvangen. We hangen nog aan het zijden draadje van ons geografische positie, de bijbehorende logistieke relatie met Europa en onze satellietfunctie voor een land als Duitsland. Voor de rest is Nederland uitgehold door de machtsbeluste bureaucraten die erop uit zijn geen spaan heel te laten van het land totdat de melkkoe tot aan de merg is leeggemolken en achtergelaten wordt met een materiële schuld voor de komende generaties. Er zijn voorbeelden te over van machtsmisbruik met het wetboek of het politieke handjeklap in de hand. Kijk hoe in 15 jaar tijd de verzorgingsplaatsen voor speciale zorg behoevende bejaarden is gehalveerd terwijl de kosten van de zorg zijn vervijf- en tienvoudigd. Kijk hoe infrastructuurbesluiten werden genomen ten behoeve van de vastgoedbelangen van lokale politieke machthebbers. Kijk hoe oude politici de duurbetaalde plekjes bezetten van de nuts en geldhierarchie uit zogenaamd nationaal (eigen)belang en op die manier het spel in het ons kent ons netwerk houden, al dan niet met een liberaal, arbeiders of christen-logo als bindend boegbeeld. De nationale en private schuld hoopt zich op en de maatschappij wordt gedwongen deze weg in stand te houden via verkeerde werkgelegenheid, belastingen en opgelegde regels.
Er wordt veel gesproken over de vele complexe dossiers van de ambtenaren die zouden leiden tot machtsmisbruik in gemeenten door de ondeskundigheid van de raad en tijdelijke bewindslieden onder de meer vaste elite positie van de burgemeester en omringde politiek getinte magnaten. De “te kleine”gemeenten moeten gefuseerd worden zodat de schaalgrootte van de macht zich kan vergroten en de besluitvorming nog ondoorgrondelijker wordt, met geheime achterklap door enkelingen die zich de koek van belangen onderling verdelen. Geen wet die er tegen op kan omdat de spaghetti van loodzware maatschappelijke bureaucratie als een kankergezwel de werkelijkheid onttrekt aan het zicht van elke vorm van ethiek. Leefbaarheidsteams, burgerparticipatiebelangen, burgerinitiatieven, welwillende ambtenaren worden stelselmatig gepasseerd door de schijnvertoning van duurbetaalde instanties die zich samenwerkend noemen en uiteindelijk voor veel geld helemaal niets doen, behalve zichzelf in stand houden.
Niets nieuws
Bovenstaande is van alle tijden en is altijd de onderliggende oorzaak geweest van oorlogen, opstanden en het instorten van zogenaamde beschavingen. Het enige beschaafde aan die samenlevingen is dat de wettelijke onderdrukte bevolking zich geruime tijd koest hield om de moed op te brengen zichzelf op te offeren voor gerechtigheid. De historische kennis van de gebeurtenissen is uitgebreid voor handen en ook al worden de toenmalige bureaucraten en machtswellustelingen verheerlijkt in de geschiedenisboeken. De verwijtbaarheid van hun moordzuchtig, hebzuchtig of kortzichtige gedrag staat buiten kijf. Veel van de huidige machthebbers zullen ook de geschiedenis in gaan als mensen die uit eigenbelang en dat van hun steunpilaren de mensheid in een diep dal hebben gestort.
Er is echter een modern groot verschil met het verleden, vroeger (en in sommige gebieden in de wereld nog steeds, maar onder zware druk) was macht absoluut, tegenwoordig relatief. Dat is essentieel en ook de reden waarom wij nu wel de kans hebben om via diplomatie en menselijkheid de macht te herpositioneren door het te blijven relativeren. Dat is tevens de route om de debureaucratisering mogelijk te maken zonder dat dit gepaard gaat met een burgeropstand of oorlog tegen de hiërarchie (zoals in Egypte, Syrië, enz) en bijbehorende groeiende armoede en ellende.
Sustainocratie debureaucratiseert zonder de macht omver te werpen, wel te herschikken
In Sustainocratie (de nieuwe democratie) wordt de gefragmenteerde institutionele macht juist erkend wegens de doelgerichte autoriteit die het vertegenwoordigt, niet de blokkerende machtspositie die het regelmatig uit. Sustainocratische processen worden georganiseerd rondom concrete menselijke belangen, zoals gezondheid, veiligheid, zelfredzaamheid, welzijn, voedsel, kennisontwikkeling, enz. Deze belangen zijn de basis van een stabiele samenleving en dienen in balans te zijn om te stabiliteit te waarborgen. Gecentraliseerde gebiedsoverstijgende machtsposities leveren daar geen enkele toegevoegde waarde, lokale autoriteiten juist wel. Echter dienen de lokale autoriteiten zich niet op te stellen vanuit een bevooroordeelde eigenbelang positie maar een faciliterende autoritaire kracht die kleine positieve vooruitgangsprocessen uit kan vergroten door de positie die men bekleedt. In feite bevestigt de machthebber de positie van autoriteit door effectief te faciliteren en de erkenning ervan te genieten door de vooruitgang die de bevolking erdoor boekt. Daar passen geen “beoordelende” dossiertrajecten meer bij want de processen zijn niet gestuurd op eigenbelang maar gemeenschappelijk resultaat. Macht wordt gekoppeld aan waardecreatie en niet aan creëren van tekorten. Waarde is het doel, niet het eigen geld. Als macht gekoppeld wordt dan waardecreatie in plaats van eigen geld dan wordt het blijvend en van historische betekenis.
De kracht van de sustainocratische processen is dat zij multidisciplinair worden uitgevoerd waardoor de daadwerkelijke gefragmenteerde krachten van de mens tot een uiterste worden uitgedaagd. De gebiedsverantwoordelijke faciliteert optimaal de waardengedreven vooruitgangsprocessen waardoor de toegevoegde waarde bij blijft dragen aan de lokale krachtsituatie in een bevolkingsgebied. De ondernemende verantwoordelijke worden uitgedaagd om technologische en sociale innovaties zichtbaar te maken die er toe doen in een resultaatgedreven proces, en de wetenschappelijke kennisstructuren zorgen ervoor dat de processen gestoeld zijn op actuele kennisniveau en toepassing ervan. Gaandeweg wordt de behoefte ontwikkeld om nieuwe vormen van kennis te ontwikkelen en daarmee de wetenschap verder te voeden voor duurzame vooruitgang. Succes bevestigt macht en autoriteit als deze zich vertaalt in menselijkheid en duurzame menselijke ontwikkeling die vanuit de mens zelf komt. Paradoxaal zien we dan dat de gemeenschappelijk “waarde” van een gebied, dus ook het vastgoed, de gronden, zich bestendigen doordat de menselijke omgeving zich weer bestendigt vanuit stabiliteit, samenwerking en aantoonbare vooruitstrevendheid.
In dit plaatje laat ik het verschil zien aan de hand van de positionering van ethiek, structuur en organisatie.
Persoonlijke bestuurlijke keuze en publieke controle
Door de relativering van macht over allerlei instanties is de mensgedreven samenwerking een persoonlijke keuze van de machthebber. Dit wordt vaak beïnvloed door de (geheime) eigen belangen van de persoon in kwestie. Deze verdoezeld men nog steeds vanuit partijpolitieke samenzweringen en achterkamertjes die het daglicht niet kunnen verdragen, vaak gerelateerd aan oude familiaire vermogensposities, erfrecht en eigendommen. Maar zoals steeds vaker zichtbaar wordt nu in de media zijn die spelletjes zichtbaarder en gemakkelijker aanwijsbaar. Er is geen enkele machthebber meer die ongemoeid zijn of haar gang kan gaan maar men wordt vaak omringd door allerlei ander mensen met autoriteit die bereid zijn onethisch gedrag aan de kaak te stellen. Als dat gebeurd in de geld-gedreven economie dan ontstaat er een onstabiliteit. Maar als welwillende mensen met autoriteit zich in gaan zetten voor duurzame vooruitgang dan schoont het tegelijkertijd de tegenwerkende krachten op, ook als zij wegens ondoorzichtige spelletjes bepaalde posities bekleden. Sustainocratie biedt een structurele weg uit de crisis door de verhoudingen te verleggen met exact dezelfde mensen als in de geldgedreven economie, echter verbonden aan ethische menselijkheid ipv geld. Dat is een persoonlijke bestuurlijke keuze die sterk afhankelijk is van de ruggengraat van de betreffende persoon. De omgeving kan de persoon wijzen op verantwoordelijkheden en zelfs aan de kaak stellen als er een eigen belang vermoed wordt dat door een bepaalde werkwijze wordt gevoed.
Sinds het opzetten van het allereerste sustainocratische proces in Eindhoven tekenen zich de bestuurders af die vanuit lange termijn ethiek en daadkracht inzetten voor de maatschappij en degenen die een stoel warm houden uit macht door instellingen in stand te houden ten kosten van structurele vooruitgang. Steeds meer zullen die zaken zichtbaar worden en uiteindelijk bepalend voor het aanzien van de persoon in kwestie en de ontwikkeling van diens carrière De vraag “waar neem je verantwoordelijkheid voor?” horen we steeds vaker met het oog op faciliterende autoriteit en samenwerking. Terwijl de vraag geformuleerd wordt vanuit de authentieke wens tot vooruitgang zal dezelfde publieke daadkracht zich steeds sterker manifesteren om verwijtbaar gedrag buiten spel te zetten en met oude en nieuwe wettelijke middelen tot de orde te roepen. Sinds er een keuze is heeft de macht eigenlijk alleen maar een keuze, en dat is duurzame menselijke vooruitgang steunen of een heel goede verklaring bedenken waarom men het niet doet.
En diezelfde keuze dienen wij ons ook af te vragen op individuele basis. Zijn wij zo afhankelijk geworden van de geld dat wij geen ethische keuzes meer maken? Of stellen wij ons wel eens vragen over menselijkheid en de dagelijkse keuzes die wij maken? Waar nemen wij verantwoordelijkheid voor als puntje bij paaltje komt? Wat doet u bijvoorbeeld als ik u uitnodig om samen te werken aan het co-creëren van de “gezondste stad van de wereld”? Bent u bereid om in uw eigen privé domein en manier van leven (kleine) veranderingen of aanpassingen door te voeren die daaraan bij dragen?
Mijn werkcollege bij Prof. Paul de Blot
5 Februari 2013, Business Universiteit Nyenrode – Business Spiritualiteit – Paul de Blot
Het was de tweede keer dat ik werd uitgenodigd door Prof Paul de Blot om een college te geven. De eerste keer was in februari 2009. Op die dag introduceerde ik mijn model van de Menselijke Complexiteit aangepast aan Business Spiritualiteit van Paul. Het was een begin geweest van een proces van bewustwording dat enorm werd geholpen door de toepassing van het model in mijn idealisme en de praktische invulling ervan. Vandaag zijn we 4 jaar verder en is er veel water door de spirituele rivier van mij gegaan. Paul had een voorwoord geschreven in mijn laatste boek: “Sustainocratie, de nieuwe democratie”. Zo kon ik de inhoud en boek presenteren tijdnes het college van vandaag. Het boek ging vooral over het intense proces dat ik doorgemaakt had sinds mijn persoonlijke keuze om mijn omgeving aan te willen passen aan de eisen die ik vanuit mijn innerlijke motivatie was gaan stellen aan de maatschappij. Deze nogal vreemde keuze, om als een soort wereldveranderaar door het leven te gaan, was voortgekomen uit mijn bewustwording na terugkeer naar Nederland en de dramatische persoonlijke consequenties die daaruit voortkwamen.
Introductie van het model
Om mij te presenteren noemde Paul het woord duurzaamheid en vertelde het publiek dat ik er zelf een geheel nieuw woord voor had verzonnen “Sustainocratie”. Hij liet mij aan het woord om even het woord uit te leggen: “Sustainocratie is een verzamelwoord van Duurzame Menselijke vooruitgang (Sustainability) en Democratie. Door een hoger doel te definieren voor een democratie beleving worden nieuwe eisen eraan gesteld”. Het was boeiend om te zien dat Paul mij verder introduceerde door mijn model zelf op het bord te tekenen. Met een groot kruis gaf hij de plek aan waar het Zijn en Doen zich verenigen in een optimale situatie voor duurzame vooruitgang. Na deze introductie vroeg hij mij waarom ik tot dit beeld was gekomen? Natuurlijk verwees ik weer naar mijn terugkeer vanit Spanje na 27 jaar afwezigheid en de enorme maatschappelijke veranderingen die ik had geconstateerd die voor mijn gevoel niet in het voordeel waren van Nederland. Mijn antwoord was niet helemaal volledig genoeg volgens de oude leermeester want hij vooral op zoek naar de innerlijke bezieling van mij dat tot deze inspiratie had geleid. Ik vertelde het aanwezige publiek over de problemen die wij hadden ondervonden als gezin, het onderduiken met mijn kinderen, de tegenwerking van de instanties, enz. Deze persoonlijk crisis had geleid tot een openbaring maar ook tot een emotioneel besluit dat ik er alles aan zou gaan doen om een andere wereld te creeren die ik wel zou overdragen aan mijn kinderen. Met de intense introductie over de autenticiteit van mijn motivatie mocht ik de zaal gaan toespreken.
“UItnodiging naar mijn wereld”
Er waren zo’n 45 personen aanwezig waarvan enkele bekenden uit de sferen van Paul, en enkele genodigden van mij zelf uit de universitaire, zakelijk en wetenschappelijke wereld. Ik nodigde elk van hen uit om mee te komen naar “mijn wereld”, die wereld in die rechter bovenhoek van spiritualiteit en professionaliteit, ethiek en organisatie, vrouwelijkheid en mannelijkheid, zingeving en uitvoering, enz.
Ik vertelde de aanwezigen dat mijn onderduiken mij bewust had gemaakt dat met geld niet alles op te lossen was en ik hele concrete keuzes moest maken toen mijn kinderen gevaar liepen. Het was mij duidelijk geworden dat de basis verantwoordelijkheid van iedere mens, die niet te delegeren valt, de gezondheid en veiligheid omvat van zichzelf en de directe omgeving. Meestal zijn wij zo opgenomen in onze dagelijkse sores dat wij ons niet bewust zijn van dit belang maar als een keer zo’n persoonlijke crisis je op de feiten drukt dan wordt de echte werkelijkheid meteen zichtbaar. Dat was mij overkomen en maakte mij zo bewust dat het heeft geleid tot allerlei persoonlijke inzichten en maatregelen waar ik een nieuwe professionaliteit én levensmissie aan ontleende. Zo was ik op zoek gegaan naar een definitie voor Duurzame Menselijke vooruitgang en had deze niet gevonden. De gangbare definitie van Brundtland uit 1967 (United Nations) was voor mij niet bruikbaar omdat ik wilde waar ik zelf verantwoordelijkheid voor kon nemen in het hier en nu. Dus heb ik er zelf een gedefinieerd.
“Samen blijven werken aan een gezonde, vitale, veilige en zelfredzame maatschappij binnen de context van onze natuurlijke omgeving”.
Deze definitie kon ik met terugwerkende kracht vergelijken met de huidige beleving van de maatschappij om te constateren dat deze helemaal niet volgens deze principes was ingevuld. Na vele congressen, seminars en consultancy sessies om dit duidelijk te maken aan zoveel mogelijk mensen sinds de kredietcrisis in 2008, bleek men er wel mee eens te zijn over het algemeen maar geen verantwoordelijkheid ervoor wilde nemen wegens de afhankelijkheid van het geldsysteem. Toen ik besloot om mijzelf buiten het gangbare systeem te plaatsen en anderen uit te nodigen “naar mijn wereld” nam ik verantwoordelijkheid voor een geheel andere invulling van de manier van samenwerken emn invulling van de maatschappij door zelf die maatschappij “te zijn”. Ik nam verantwoordelijkheid als mens voor de mens en benaderde de institutionele wereld om “mij daarbij te helpen” als instrument, vanuit hun eigen autoriteit en macht. In feite had ik de wereld omgedraaid. In plaats van mijn afhankelijkheid van het institutionele systeem via gesalarieerde werkgelegenheid, nam ik deze wereld op reis in MIJN wereld, op MIJN voorwaarden. Dat was uniek. Er ontstond een stip op de horizon van de gwenste maatschappij waarin ikzelf mij al had gevestigd, en concrete stappen van de rest van de wereld om de transitie van de oude naar de nieuwe vorm te geven, met alle uitdagende moeilijkheden van dien. Met de bezielende zingeving van de stip waren de stappen ook prima de realiseren en ging men zelf de moeilijkheden niet uit de weg.
AiREAS
Zo kon ik uitleggen hoe AiREAS was ontstaan als samenwerkingsverband tussen alle pilaren van de maatschappij, zonder dat iemand op de loonlijst was komen te staan, en met betrokkenheid van duizenden mensen rondom het concept “gezondste stad van de wereld”. Ik kon ook vertellen welke juridische problemen opgelost dienden te worden en de vele beren die wij op de weg tegenkwamen die open, transparante, mensgedreven samenwerking in de weg stonden wegen oude maatschappelijke structuren.
Wij zijn het universum in ons lichaam
Het gegeven dat wij als mens opgebouwd zijn uit moleculen die hetzelfde zijn als de opbouw van onze natuurlijke omgeving schept een wederzijdse verantwoordelijkheid. Een vervuilde omgeving treffen wij ook terug aan in de genetische codering van onze nieuwe generaties die veel meer ziektes als kanker hebben dan onze voorouders. De stempel van ons onbewuste gedrag op ons lichamelijk welzijn is enorm en zal nog generatie lang consequenties opleveren (Anthropceen). Als wij ons daarvan bewust zijn dan is het noodzakelijk om er wat aan te doen. Een economie mag dan groeien maar moet tevens een gezonde omgeving blijven waarborgen. De AiREAS beweging in Eindhoven is daar een bezielde afspiegeling van die weer voortkomt mijn besef van de kernverantwoordelijkheden van ons allen rondom duurzame menselijke vooruitgang.
Ik heb iedere aanwezige uitgenodigd om mee te gaan doen aan de opbouw van deze sustainocratische wereld, puur uit hun evolutionaire eigenbelang. De aanwezigen gaven blijk van inspiratie maar de stap van het nemen van concrete verantwoordelijkheden op dit gebied is veelal een tweede die zich nog moet manifesteren. Ik heb het aan allen gevraagd. “Wat gaat u morgen als u opstaat doen? De instelling waar U voor werkt in stand houden? Of het zien als instrument om bij te gaan dragen aan de sustainocratische nieuwe wereld?”
Kortom: “Waar neemt u in uw dagelijkse zelfbewuste taken verantwoordelijkheid voor?”
Vragen uit de zaal
Tijdens de interactie werd de nadruk gelegd door deelnemers op de spirituele bezielingsnoodzaak hetgeen ik alleen maar kan beamen. Vervolgens ging de discussie vooral over de rol van de verzekeringen en andere dominante instanties in onze huidige maatschappij. Het verschil tussen de wereldbeelden was nog niet meteen duidelijk bij de deelnemers. Dat is ook logisch als men decennia lang opgevoed en geindoctrineerd is om op een bepaalde manier te denken en handelen. En “carriere maken” op ZIJNs niveau ipv DOE niveau was al voldoende uitdagend. Vragen werden gesteld over het onderwijs, de gezondheid zorg, enz hetgeen duidelijk maakt dat de aanwezigen zich vanuit een groeiend bewustzijn gingen orienteren op verschillen en vooral de kritische punten van de oude maatschappij. De Sustainocratische maatschappij moest nog landen, zoals gebruikelijk maar had wel een snaar geraakt bij de aanwezigen, zoals bleek uit de boekverkoop en gesprekken die men aan wilde gaan met mij. Natuurlijk kon ik maar weinig individuele aandacht schenken op dat moment tot mijn spijt en nodig natuurlijk een ieder die aanwezig was op betrokken om met mij te verbinden via LinkedIn, de activiteiten van de Stad van Morgen en AiREAS, of op een andere manier.
Email Jean-Pail Close: jp@stadvanmorgen.com
Sommige mensen hebben zichzelf als talent aangeboden en we zullen zien of die verbintenissen zich ook daadwerkelijk zullen concretiseren. Boeiend is dit netwerk zeker en ongetwijfeld zullen er dingen uitkomen. Ik heb nogmaals elke aanwezige gevraagd waar men, na het horen van mijn verhaal, verantwoordelijkheid voor gaat nemen, op persoonlijk vlak en op professioneel niveau? Als men in mijn wereld terecht komt dan kan ik bij staan en helpen, ook in de transitie er naar toe, persoonlijk en institutioneel.
Afrondende interactie van Paul
Paul de BLot wist aansluitend het publiek weer te boeien met zijn boute maar terechte uitspraken, zoals:
- De bureaucratie is een belemmering van elke vooruitgang
- Ambtenarij is een machtpositie die we meteen af moeten schaffen
- Het kind in ons wil spelen want van daaruit zoekt het “verantwoordelijkheid” van binnenuit en niet door externe uitleg.
- Bureaucratie is alleen macht zonder verantwoordelijkheid
Paul verrijkte de bijeenkomst met allerlei voorbeelden uit het dagelijks leven en was duidelijk zelf geinspireerd. Hij legde het verband tussen verantwoordelijkheid nemen en de permanente zoektocht naar harmonie, zoals in de muziek, door de afsluitende persoon te introduceren. Hij maakte een link naar de innerlijke stilte die veroorzaakt wordt door harmonie en muziek. Tot de verrassing van het publiek werden wij ingewijd in de tonen van de Didgeridoo uit Australie.
Drone-sound
Het trillende dreunende geluid van dit houten instrument van de eucalyptis heeft een rustgevend effect, zeker als het talent van de blazer zoals wat wij mochten ervaren, het geluid gedurende geruime tijd aan een suk door weet te produceren.
Na de voorstellen ging de discussie over de effecten van geluid op de ziel en de relatie tussen muziek, geluid en spiritualiteit. Het herinnerde mij aan de wiskundige feiten die de relatie tussen trillingen van muzikale toonhoogten verenigt met de bewegingen van het universum en het ontstaan van het leven.
Dank aan Prof. Paul de Blot en Nyenrode voor deze mogelijkheid om mijn wereld verder kenbaar te maken.
Ondernemer eigen leven
In het roerproces van Stad van Morgen in de samenleving zijn er allerlei ontmoetingen die zich al dan niet tot een menselijk resultaatgericht proces ontpoppen. Soms gebeurt er helemaal niets en soms zijn er mooie rijke ontmoetingen die diep gevoeld en ervaren worden, waarbij je weet hier kan iets moois ontstaan, hier mag iets Zijn. Hier komen intenties, passie, liefde voor de mens, liefde voor het unieke van de mens samen.
Wanneer? Dat regelt het Universum….
Zo zijn er een aantal maanden geleden ontmoetingen geweest met Paul Rötschke, initiatiefnemer van de Stichting Michaelson. Een stichting voor jongeren die vastlopen in hun leven en even niet weten hoe hier mee om te gaan. Hij biedt samen met meerdere professionele mensen een thuisbasis voor jongeren om gehoord te worden en er te mogen zijn. Paul is in 2012 zijn eigen zoon Michael verloren door een keuze van Michael zelf om uit het leven te stappen.
Wij spraken over zelfredzaamheid, Ondernemer van je eigen Leven, ambachtelijk leren en werken, locaties waar jongeren een aantal dagen of weken weer op adem kunnen komen, zelf verantwoordelijkheid voor hun leven kunnen en mogen nemen. Vier weken geleden belde ik Paul. De volgende dag zaten we met vier mensen bij elkaar en is er een een energiebubbel voor een sustainocratisch proces ontstaan.
Wat gebeurd er nu in zo’n groep, waardoor ontstaat zo’n proces?
Hier komen mensen bij elkaar die bezig zijn hun diepste verlangens op bestaansniveau te willen neerzetten en dat aan te reiken aan anderen, mensen die leiderschap nemen. Leiderschap nemen over hun eigen leven, door crisissen zijn gegaan, maar nu in volle overgave leven en dat dienstbaar willen maken aan anderen. De kracht van spiritualiteit verstaan, de mentale kracht, emoties verstaan, wat het fysiek met je doet. Ze willen laten zien en laten ervaren dat ieder mens uniek is, dat je er mag zijn en een plek op aarde mag innemen. Je bent hier met een reden. Maar ze weten ook dat leiderschap bij je zelf begint, diep van binnen en dat je daar zelf verantwoordelijk voor bent, ja tegen het leven te zeggen en in actie te komen.
Op het diepste, meest existentiële niveau is deze roeping van ons allen voelbaar en zijn wij het die, vanuit ieders eigen unieke talent, dit zichtbaar en dienstbaar maken. Het Universum heeft deze energie samengebracht om het in resultaatgerichte projecten te verbinden naar een hoger doel:
Zelfredzaamheid – Ondernemer van je eigen Leven voor jongeren.
Een positieve mensvisie, bewustzijn en preventieve benadering liggen hier altijd aan ten grondslag. Als kind volg je de verlangens van je hart, maar gedurende de jaren moeten we leren luisteren naar anderen waardoor de innerlijke kracht van zekerheden verloren gaat. Die kracht is er nog steeds, die is er altijd, maar dient opnieuw gehoord en ervaren te worden om zich uiterlijk te kunnen manifesteren. Dat wordt hier geleefd en aangereikt.
Als initiatiefnemer van dit sustainocratische proces lopen er uitnodigingen aan diverse belangenpartijen om zich hiermee te verbinden, zoals Gemeente, GGD, Politie, Jongeren, Ouderverenigingen, etc. Trimbos Instituut (geestelijke gezondheidszorg) doet mee vanuit de wetenschappelijke kant. Wij nodigen dan ook graag bedrijfsleven, welzijnsinstanties, en alle andere organisaties, personen die zich betrokken voelen en verantwoordelijkheid willen nemen of faciliteren op welke manier dan ook in dit menselijk gedreven waarde creatieproces van harte uit mee te doen.
Wij gaan door….
Het project loopt in Eindhoven, maar uiteraard is een dergelijk proces overal op te starten. Voor nadere algemene informatie over het sustainocratische proces verwijs ik je naar de link.
Wil je meer informatie over dit project, je nader betrekken en/of een dergelijk proces elders opstarten? Neem dan even contact met mij op via de mail Nicolette.meeder@stadvanmorgen.com of 06-54282812.
Warm welkom! Nicolette Meeder
Stad van Morgen 