De maatschappij is een vorm van samenleven waaraan wij zekerheden ontlenen. We zouden ons erin veilig moeten voelen,…. en betrokken. Wanneer dit niet meer zo is dan worden we ongerust, angstig zelfs, met de bijkomstigheid dat we allerter worden over om omgeving. De spanning voedt ons bewustzijn en beinvloedt ons gedrag en de keuzes die we maken.

In 2009 zei de Chinese schrijfster Lulu Wang tijdens een gesprek over Oost en West met Jean-Paul Close “een oude Chinese opvatting leert ons dat als een mens 70% krijgt wat ie nodig heeft en 10% ergernis, de maatschappij zich vooruitstrevend ontwikkelt”.

Behoefte, noodzaak, ergernis zijn drijfveren voor inzet. Maar bewustwording zorgt dat die inzet ook waarde gedreven is. Het is allemaal een vorm van energie die zorgt dat wij open gaan staan voor prikkels die wij anders niet zouden waarnemen. Zo’n maatschappelijk spanningsveld is bewust en onbewust voelbaar maar beinvloed altijd ons gedrag en de keuzes die we maken.

Bewustzijn als veranderaar
Hoe meer we open gaan staan voor de ontwikkeling van dit spanningsveld des te meer aanspraak we maken op onze innerlijke vermogens om ermee om te gaan. Angst of onzekerheid zijn prikkels die ons motiveren op zoek te gaan naar het tegenovergestelde. We zijn bereid dingen te doen die verandering teweeg brengen bij onszelf, onze omgang met anderen en in onze opvattingen rond de diversiteit aan keuzes die we maken. Bewustwording is zo een motortje van verandering.

Verandering? Maar wat?
Bewustwording is lastig. Het raakt het geweten met praktische en ethische vraagstukken. De vragen zijn gemakkelijk te stellen maar de antwoorden erg moeilijk te vinden. Wij (Stad van Morgen) noemen dit “de complexiteit”.

Vaak is een minieme gedragsverandering al voldoende om een geheel nieuw levenspad te gaan bewandelen. Maar de som van deze minimale zelfbewuste keuzes binnen een maatschappij hebben vaak grote gevolgen. De grote lijnen veranderen daardoor ook.

Wat verandert eerst?
Grote institutionele bedrijven en overheden plannen hun toekomst door lijntjes door te trekken uit het verleden. De toekomst voorspellen kunnen zij niet. Verandering komt door innovaties die zij introduceren bij die voorspelbaarheid. De meeste doorslaggevende veranderingen beginnen dan ook klein en bijna onopgemerkt. Ze worden pas groot als belangen van klein en groot zich verenigen. En dan zijn er nog veel onvoorspelbare risicos dat iets nooit doorstoot maar ergens in het belangenspel blijft hangen. Groot is daarom vaak bureaucratisch, log en besluiteloos maar machtig. Klein is creatief, flexibel maar kwetsbaar.

Iets anders ontstaat tijdens een grote crisis. De grote belangen vallen om en scheppen ruimte voor allerlei nieuwe initiatieven. Men is ook sneller in staat om tegen of juist om samen te werken uit eigenbelang. Men is ook op groter niveau ineens “bewust” geworden.