Het thema van de avond is
“ondernemen in een complexe maatschappij”.

Introductie
Jean-Paul legt tijdens zijn introductie het verband tussen het ontstaan van het leven (de empathische, levenscheppende energetische verbondenheid op moleculair niveau) en het ontstaan van ondernemerschap (de gerichte spiegel tussen de pionier en het bedrijfsinitiatief dat ontstaat) in het gevoelsleven van een willekeurige persoon. Er ontstaat een soort opsplitsing tussen de natuurlijke persoon en de onderneming die in eerste instantie gelijk zijn aan elkaar. Daarna gaat de onderneming een eigen natuurlijk leven leiden met de transitionele levensfasen van groei, concurrentie, aanpassingsvermogen en harmonie. Omgaan met die complexiteit is vergt inzicht. Net als in de natuur ontstaat er een grote diversiteit aan ondernemingen die samen een biodiversiteit vormen en elk “empathie” zoekt met de omgeving “de markt”. Deze markt ontwikkelt zich steeds complexer. Degene die overleeft heeft die empathie op een authentieke manier weten te behouden, degene die het niet overleeft verdwijnt in de geschiedenis.

Tijdens het ontstaan van het industriële tijdperk kon nog worden volstaan met een relatie tussen een product en behoefte van een klant. De markt voor industriële productie moest nog ontstaan waardoor groei schijnbaar oneindige vormen kon aannemen voor een bedrijf, vergelijkbaar met de eerste minuscule levensvormen op Aarde. Pas bij de groei van concurrentie in een globaliserend tijdperk werd diversiteit een onderdeel van de markt. Gaandeweg ontstond een nieuw element dat toegevoegd werd aan ondernemerschap “de emotie van de klant bij het maken van keuzes tussen gelijkwaardige producten”. Marketing was een nieuw instrument dat de empathie tussen klant en bedrijf diende te verhogen.

Maar ook dat tijdperk heeft zijn langste tijd gehad doordat de loyaliteit van de klant, door overvloed in aanbod en verzadiging in behoeften, amper meer te binden was. Ondertussen werden de consequenties van de relatie tussen winstgedreven ondernemen in een consumptie-economie zichtbaar op gebied van misstanden, effecten op het klimaat, de relatie met de mens en milieu. De overheid belast consumptie, werkgelegenheid en ondernemerschap om de bureaucratie rond consequenties te financieren. Deze neemt exponentiële proporties aan maar lossen de problemen niet op.

Er ontstaat een moderne basis van nieuw ondernemerschap. Dit ondernemen geschied op basis van hoger empathisch bewustzijn, aangespoord door marktontwikkelingen en crisissen. We zien daarin MVO, CSR enz ontstaan om grip te krijgen op een nieuw fenomeen: “verantwoordelijkheid” waarin de nieuwe empathische band van ondernemerschap met de werkelijkheid wordt gezocht.

Jean-Paul tekent zijn piramide paradigma (2007) waarin de relatie van het product, de klant en kostenoptimalisatie wordt gecomplimenteerd met morele toegevoegde meerwaarden voor de klant (profit, uitgedrukt in iets anders dan alleen geld), maatschappij en milieu.

Tot slot verwijst Jean-Paul naar de nog een stapje hoger in complexiteit van ondernemen, zoals wordt toegepast in AiREAS en VE2RS. Daarin wordt verantwoordelijkheid multidisciplinair gedragen tussen de som van verschillende specialisaties en belangen (sustainocratie: overheid, bedrijven, wetenschap en burgers). Men draagt het ondernemen gezamenlijk waarbij de deelnemers gewaardeerd worden om hun specifieke talent en de oplossing in cocreatie bedacht worden, uitgeprobeerd, geborgen in kwaliteit en uitvergrootbaarheid om daarna aangeboden te worden aan de hele wereld in gefragmenteerde en collectieve verbanden.

Deze vorm van ondernemerschap in een uiterst complexe en uitdagende wereld schept totaal nieuwe relatie en omgangsvormen waarbij het hoger maatschappelijke doel (bijvoorbeeld luchtkwaliteit en volksgezondheid in AiREAS) vooropstaat maar de weg er naar toe onvoorspelbaar is binnen de dynamiek van cocreatie die ontstaat.

Eric van Schagen – CEO van Simac
Eric wordt aangekondigd als ondernemer die ook actief is in deze complexe wereld. Jean-Paul heeft hem uitgenodigd nadat bekend werd dat hij zijn onderneming Simac van de beurs had gehaald. Eric werd gevraagd dit toe te lichten.

Eric van Schagen is CEO van ICT bedrijf Simac met 1000 fte in dienst. Eric is geprikkeld door de introductie omdat ook hij enorm geboeid is door het ontstaan van het leven en de analogie met het ondernemen. Hij vertelt dat het bedrijf in 1971 is ontstaan omdat zijn vader de vertegenwoording wist te bemachtigen van Singer in Europa. In 1982 trad Eric in dienst bij zijn vader.

Medio jaren tachtig ontstond de behoefte om het bedrijf over te dragen aan een nieuwe generatie. In eerste instantie wilde vader van Schagen het bedrijf verkopen. Op het laatste moment ketste dit af omdat zowel vader als zoon geen goed gevoel hadden bij degene die het bedrijf zou gaan leiden. “Empathie” was een belangrijke gevoelskwestie in relatie tot “zou ik wel onder die persoon willen werken?”. Vader van Schagen confronteerde het bedrijf met de mogelijkheid dat zijn zoon het bedrijf zou gaan leiden. Dit kon alleen als hij de volledige steun zou krijgen van het team. Dat kreeg Eric en hij werd de hoogste baas.

Tegelijkertijd speelde de beursgang van Simac. Onder begeleiding van een bank werd Simac een beursgenoteerd bedrijf. “Achteraf gezien kan men zeggen dat we dit nooit hadden moeten doen”, zegt Eric, “maar in die tijd was dat een heel normale weg om aan kapitaal te komen voor groei”. Ook kon zo vader en oprichter van een goed pensioen genieten met een flink familievermogen.

De jaren die volgenden ging het bedrijf door enkele moeilijke fasen. De macht van de bank werd duidelijk toen deze de stekker uit kredietverlening trok. Het familievermogen bood toen de redding. Ook de druk van aandeelhouders werd steeds groter en gericht op geld en aansprakelijkheid. De commissarissen voerden de druk op om groei te verwezenlijken middels overnames en aggressief gedrag. De jaarverslagen groeiden uit van 16 pagina’s tot boekwerken van meer dan 200 pagina’s over alle mogelijke bedrijfsrisico’s. De relatie van aandeelhouders en commissarissen werd kouder en materialistischer zonder gevoel voor de meerwaarde van een “empathische” bedrijfscultuur. Eric werd steeds meer bewust van morele keuzes die hij moest verdediging tegen de korte termijn agressie van de beurs en media.

Eric besloot zich te bevrijden van dit spanningsveld dat ten koste ging van zijn vrijheid om te ondernemen in een complexe wereld.

Moderne bedrijfsvoering in een complexe wereld
Eric verklaart dat in de complexiteit waarin Simac zich beweegt er geen ruimte meer is voor de ouderwetse marktplannen. Hij heeft de zaak omgedraaid. De kerncompetenties van zijn bedrijf zijn te vinden in het bieden van ICT oplossingen die buiten de standaard vallen. “Binnen de standaard tref je de concurrentie van alle grote en kleinen der Aarde”, aldus van Schagen. “Als je wilt onderscheiden moet je “speciaal” zijn”. In de complexe wereld van de informatie technologie betekent dat we buiten de normen werken van de standaard. Simac bestaat uit kleine, klant en oplossingsgerichte teams die bestaan uit enorm bekwame mensen die verantwoordelijkheid delen en afleren om de baas over elkaar te spelen maar autoriteit afstemmen op de case, niet een hiërarchie. “En als het dan een keer lastig wordt en men er niet uitkomt dan ben ik er om als eindverantwoordelijke in te grijpen”.

Tijdens de presentatie vraagt het publiek, dat uit is op bewustwording, er op los. Het siert Eric enorm dat hij er open, transparant en doortastend zelfbewust mee omgaat. Er is natuurlijk een meningsverschil tussen visies over de ontwikkelingen naar de toekomst. Waar Eric een veel grotere integratie van technologie in de mens zelf ziet zijn anderen daar erg huiverig over.

Eric reageert daarop dat in de complexiteit het vooral gaat om het besef dat de onvoorspelbaarheid een feit is en het bedrijf dit als cultuur van flexibiliteit en professionaliteit dient te omarmen. Ik heb de juiste mensen en moet zorgen voor een optimale mix van ervaren ouderen en nieuwe generatie jongeren die meegenomen worden in de ervaringsopbouw van deskundigheid in aanpassingsvermogen en professionaliteit. “We houden van succes en vinden dat helemaal niet erg om ons daaraan te meten”.

Jean-Paul en Eric samen

Jean-Paul legt een verband tussen de gespecialiseerde sector complexiteit van Simac en de multidisciplinaire hoger doel gedreven complexiteit van bijvoorbeeld AiREAS door de verwijzen naar de waardekolom als kern van menselijkheid en team cohesie:

1. Erkenning van talent van elk van de teamleden
2. Gelijkwaardigheid tussen alle teamleden. Het leiderschap wordt ingegeven door de complexiteit rn het gewenste resultaat, niet de hiërarchie.
3. Veiligheid voor de teamleden, geuit in respect en zekerheid, ook als het even tegenzit. Dit mondt uit in loyaliteit en commitment.
4. Vertrouwen in elkaar en de onderneming
5. Samenwerking op basis van empathie. Als men de innerlijke kracht van waarden hanteert en uitdraagt dan kan dat ook met de klant.

In dat opzicht verschillen Simac en AiREAS niet van elkaar. Beide zijn actief in de meest complexe dynamiek van een onvoorspelbare markt. Eric bevestigt de waarden die hij zijn hele ondernemers leven intuïtief heeft gewaarborgd en verdedigt, ook toen het moeilijk ging met de agressieve, ongevoelige wereld van de kapitaalmarkt. Nu hij zich daar grotendeels van bevrijd heeft kan hij deze waarden verder uitbouwen met ondernemersvrijheid.

Jean-Paul nodigt Eric en Simac speels uitdagend uit om de innerlijke krachten van de Simac specialisatie ook te verbinden aan de holistische benadering van STIR in de sustainocratische samenwerkingsvormen zoals AiREAS waarin de wereldbelangen (global issues, local solutions, global application) ter harte worden genomen. “Dan zal ik toch eerst dat boek dat je me hebt gegeven gaan lezen” reageert Eric even speels terug.

Conclusie
Uit deze sessie blijkt dat er een groeiend spanningsveld bestaat tussen de koude geldbelangen van banken, overheden en beursspeculanten en de warme sfeer van waardecreatie in empathie gedreven ondernemerschap. De complexiteit van de natuurlijke biodiversiteit in de markt is ook zonder dat spanningsveld al enorm. Met al die aasgieren erbij staat ondernemerschap onder zware druk. Het is dan ook bewonderenswaardig dat mensen zoals Eric zich vrijworstelen van de dominantie van deze wereld van primaire bewustzijnsniveaus om zich als pioniers te ontwikkelen in een hoger empathie niveau. Zij zijn de nieuwe evolutionaire stap in modern ondernemerschap, toonbeeld van visie, menselijkheid, moed en doorzettingsvermogen. Voor deze vorm van ondernemen biedt een crisis alleen maar ruimte voor groei. Eric toont dan ook alle vertrouwen in de toekomst, van de mens maar ook van zijn bedrijf. “Niet iedereen kan wat wij kunnen en andere bedrijfsvoering blijft ook legitiem zolang er een markt voor is. Maar zo zou IK niet kunnen werken.”

Volgende avondcolleges:
9 mei – speciaal over voeding (Wasvenboerderij)
21 mei – weerbarstige pubers of pubers met een boodschap?
3 juni – servant leadership