Dit is de 5e blog van de serie van 20 over “de grote omslag” in de (wereld) maatschappij die nu gaande is. De schrijver is Jean-Paul Close, sustainocraat en initiatiefnemer van de Stad van Morgen.

Blog 5 – ondernemen

Ondernemen hoort bij het leven zoals ademhalen of water bij de vis. In blog 2 hebben we een glimp gezien van het ontstaan van het leven op moleculair niveau miljarden jaren geleden. De essentie van “leven” is “iets doen”. En dat staat synoniem voor “ondernemen”, ofwel iets doen met een doel. Het maakt niet uit of je een virus bent, een hagedis, een boom of een mens. Het ondernemerschap van het leven zelf bestaat altijd uit een aantal basiszaken:

* voeding (groei, energievoorziening)
* vermenigvuldigen (paren, sex, deling)
* verdedigen (concurrentie/zelfbehoud)

Sommige geëvolueerde levensvormen voegen daar zelfbewustzijn aan toe waardoor ondernemen onderhevig wordt aan bewust doordachte keuzes in plaats van automatische reacties op prikkels. Daardoor zijn ook deze ondernemingsvormen ontstaan:

* aanvallen
* aanpassen
* leren
* samenwerken

In de natuur zien we dit functioneren in grote diversiteit bij alle levende soorten. De een schijnbaar agressief, de ander lijkt meer diplomatiek en vreedzaam. Toch onderneemt elk leven uitsluitend om zichzelf in stand te houden, elk op een eigen manier.

De mens zit daar midden in. We zijn in essentie vreedzame kudde wezens met een oerdrift naar zekerheden (hebzucht, welzijn, vrede) maar gaan daarvoor de territoriale (en geloofsovertuiging) concurrentie, ook onderling, niet uit de weg (agressie, macht, hiërarchie). Wij ondernemen elke dag ten behoeve van welzijn en welbevinden, wat wij daar ook persoonlijk of collectief onder mogen verstaan en hoe we het tot uitvoering brengen. Gaandeweg hebben wij als mens nieuwe, unieke elementen toegevoegd aan het ondernemen:

* ondernemen als beroep (anders dan ondernemen om te leven)
* creativiteit op gebied van gereedschappen maken
* producties automatiseren
* institutionaliseren van ondernemen
* dienstverlening
* het naar onze hand zetten van de omgeving (zoals infrastructuur voor logistiek, steden voor handelsconcentraties, massaproducties)
* geld als handelsmiddel
* psychologie (zoals marketing)

Er is een soort parallel wereld ontstaan waarin ondernemende instellingen een eigen leven leiden in een eigen universum gebaseerd op gebruik van natuurlijk materialisme en eigen economische regels. Onze maatschappijvormen hebben zich steeds aangepast aan die ondernemersevolutie en de ontwikkeling van deze parallelwereld die wij “de menselijke systeemcomplexiteit” noemen en anders blijkt te zijn dan “de natuurlijke systeemcomplexiteit” ook al zien wij de oorspronkelijke kernprincipes erin terug zoals de natuurlijke groeidrang.

Ook onze eigen ondernemerscomplexiteit transformeert. Bijvoorbeeld: Het landbouw tijdperk, dat nog redelijk was afgestemd op de natuur, transformeerde in het handelstijdperk. Het industriële tijdperk transformeerde in de consumptie economie. De arbeider – werkgever relatie transformeerde in consument – geldverschaffing. Het religieuze tijdperk (God bepaalt) veranderde in het wetenschappelijk tijdperk (kennis bepaalt). Elke transformatie heeft consequenties voor de manier waarop wij omgaan met onszelf, onze oerdriften, geëvolueerde opvattingen, onze natuurlijke omgeving, ons ondernemen (doen met een doel) en onze systeemcomplexiteit.

7 miljard mensen, 1 planeet
We zijn nu aangeland in de fase van een nieuwe transformatie. We zijn ons bewust aan het worden dat de menselijke systeemcomplexiteit te ver is afgedwaald van die van de natuur. De consequenties van onze oer-opvattingen rond ondernemen (zoals economie gebaseerd op groeien in plaats van waardecreatie) hebben ons bewust gemaakt van de beperkingen van onze planeet. Met een exponentieel groeiende wereldbevolking worden wij als zelfbewuste soort uitgedaagd om uit eigenbelang de signalen van de natuur serieus te nemen. Zoals elke soort die zichzelf overstijgt zonder zich aan te passen dreigen ook wij uit te sterven door toedoen van onszelf. Vervuiling, doorgeslagen hebzucht, uitvergrootte dominante macht relikwieën, massale migraties, armoede en rijkdomverschillen, klimaatverandering, misbruik van grondstoffen, uitbuiting van de aarde en de mens, manipulatie en speculatie, het zijn allemaal zelfmoordenaars die tot ons collectieve bewustzijn doordringen. Het wakkert andere vormen van ondernemen (iets doen met een reden) aan, zoals verzet en opstand maar ook nieuwe soorten bedrijfskundig en maatschappelijk ondernemen vanuit een nieuwe en groeiende fase van moreel en universeel besef. We zien in ons ondernemerschap allerlei termen hierover verschijnen: Cradle2Cradle, MVO, CSR, biomimicry, sustainocratie, enz.

De kern van het nieuwe ondernemen is bewustwording en bijbehorende “verantwoordelijkheid“, zoals aangegeven in blog 4. Natuurlijk zijn deze uitingen nog onderdeel van de gefragmenteerde wereld van materialisme en (groei)economie waardoor het nobele initiatieven zijn die zich binnen een oude wereldorganisatie manifesteren. Het is echter een teken van aankomende structurele verandering zoals we experimenteren met Sustainocratie.

De natuur speelt weer een rol in ons bewustzijn en werkt inspirerend maar ook als partner in de transitie. Deze gaat hand in hand met de teloorgang van de “onverantwoordelijke” vorm die consequenties veroorzaakt die wij kenmerken als crisis. Natuurlijk valt de oude wereld niet in een keer om. Daar zijn nog teveel mensen en instellingen van afhankelijk waarbij velen zich nog onbewust wanen van de transformatie waardoor men volharden tracht te teloorgang te bevechten in plaats van de ogen te openen voor de op handen zijnde veranderingen. Degenen die het wel inzien nemen initiatief, passen zich aan en verenigen zich rond nieuwe maatschappelijke organisatievormen waarmee men experimenteert, zoals Sustainocratie.

De basis van de ondernemersevolutie is daarom:

• Bewustwording
• Verantwoordelijkheid
• Redeneren vanuit het geheel (mens en natuur)

En deze geldt niet alleen voor bedrijven maar voor de gehele maatschappelijke structuur, inclusief overheden en wetrnschappelijke instellingen, en de mensen die het vormgeven.